Nowe odkrycia średniowiecznych toporów z Pojezierza Iławskiego 7
Łukasz Szczepański
Nowe odkrycia średniowiecznych toporów
z Pojezierza Iławskiego^1
Latem 2017 r. w granicach Iławy, gm. loco, przy północnym skraju Wyspy Wielka Żuława na Jez.
Jeziorak doszło do wyłowienia, a co za tym odkrycia żelaznego topora (Ryc. 1)^2. Charakterystyczne
cechy przedmiotu jednoznacznie wskazują, że w jego przypadku mamy do czynienia z zabytkiem
archeologicznym, datowanym na okres średniowiecza. Równie interesujący co analiza typologiczna
samego zabytku jest kontekst jego odkrycia. Jak wskazują bowiem badania archeologiczne,
został on odkryty w sąsiedztwie strefy o niezwykłej wartości poznawczej, strefy której badania
w ostatnich latach dostarczyły
szeregu niezwykle istotnych danych
odnośnie pionierskiej kolonizacji
krzyżackiej i procesów bezpośrednio
poprzedzających lokowanie ośrodka
miejskiego w Iławie.
Rozpatrywany topór posiada
szereg cech dystynktywnych.
Należą do nich lekko opuszczone
do osi pionowej toporzyska żeleźce,
smukła szyjka przechodząca w
asymetryczne, łukowate ostrze z
brodą, owalna osada i zaokrąglony
obuch. Wymiary poszczególnych
części topora odpowiednio wynoszą:
długość całkowita – ok. 16,8 cm,
maksymalna wysokość ostrza
z brodą – ok. 12,4 cm, najmniejsza szerokość szyjki – ok. 1,4 cm, średnica światła osady –
ok. 3,5–4 cm, długość światła osady – ok. 4,6 cm. Zabytek zachował się w stosunkowo
dobrym stanie, wewnątrz osady przetrwały przylegające do jej ścianek drobne relikty drewna
stanowiące elementy drzewca. Będący przedmiotem artykułu egzemplarz wykazuje szereg cech
12 Wszystkie prezentowane w artykule zabytki znajdują się w zbiorach Muzeum w Ostródzie.
Okoliczności odkrycia i jego lokalizacja zostały opisane w zgłoszeniu przekazanym do WUOZ w Olsztynie, Delegatura w
Elblągu. Łukasz Szczepański (Muzeum w Ostródzie) Zgłoszenie odkryć zabytków archeologicznych, które znajdują się w depozycie
Muzeum w Ostródzie. Odkrycia amatorskie zabezpieczone przez pracowników muzeum wraz z pozyskanymi informacjami, miały
miejsce poza rejestrowaną przez WUOZ działalnością grup poszukiwawczych., Ostróda 2020.
Ryc. 1. Średniowieczny topór odkryty w Jezioraku na wysokości
półwyspu Nieprzyjaznego/Wielka Żuława (fot. Ł. Szczepański)