yaşayan bütün insanların ataları, bir zamanlar zihinsel olarak vahşi idiler.
Medeniyet, vahşilikten uzaklaşıp insan olmaktır. Bir kişi ne kadar çok animal
davranıyorsa o derece vahşidir ve medeni olamamıştır. Bütün bulgular, mevcut
her insan ırkının en gelişmişinin ve en ilkelinin, günümüz kültür düzeyine ancak
milyonlarca yıla yayılmış uzun ve sancılı bir düşünsel tırmanışın ardından
ulaştığını gösterir. (George Frazer).
Vahşi; sözlü ve fiziki şiddet kullanarak dikte eder, ikna etmeye uğraşmaz. Medeni
ise; dikte etmez, akılla ikna etmeye çalışır. Vahşi orta ve ortak yol bilmez.
Medeni orta ve ortak yol bulur. Vahşide iki kişi yoktur, tek kişi vardır. O da
kendisidir. Ortak kişi ve ortak alan yoktur. Bütün alanları kendisinin sanır.
Hümünal Düşünme
Hümünal düşünme; beşeri akıl olan logosla yapılan düşünmedir. Bu düşünme;
beşeri algı ve anlakla (zekayla) yapılan anlama, anlam yükleme, problem çözme
ve karar verme mekanizmasıdır. Düşünme aklı, akıl da düşünme yetisini geliştirir.
Dolayısıyla düşünmeksizin aklı geliştirmek mümkün değildir. Duyularla elde
edilen veriler, akıl tarafından biçimlenmeden hiçbir bilgi gerçekleşemez.
Bütün söz ve fiillerin motoru düşünme olduğundan beşeri düşünmeksizin
söylenen söz ve yapılan fiil, mutlaka hormonlardan yani doğal akıldan
kaynaklanacaktır.
Beşeri aklın, biyolojik aklı kontrol etmesi, insanı hümünal yapar. İnsanın,
barbarlıktan ve vahşilikten medeniliğe tırmanarak evrilmesi, önce düşünme
alanında olur.
Bu nedenle her söz ve fiili icra etmeden doğal aklının etkisinde davranmamak için
önce mutlaka bir saniye durup beşeri aklı devreye sokup onunla düşünmek
gerekir. Düşünerek hareket etme, aceleciliğe ve otomatik hareket etmeye yer
bırakmaz.
Halk tabiriyle “önce düşünmek sonra taşınmak gerekir.” Taşındıktan sonra
düşünmenin bir faydası yoktur.
Bu düşünme; sıradan ve sistemli olmak üzere iki çeşittir. Sıradan olan düşünme
genellikle duyguların insana yaptırttığı düşünmedir. Pragmatiktir, rasyonel
değildir. Sistemli düşünmede rasyon egemen olduğundan rasyoneldir.
Hümünal Düşünme Çeşitleri
Mantıklı düşünme, mantıksız düşünme.
Somut düşünme, soyut düşünme.
Tümdengelimsel düşünme, tümevarımsal düşünme.
Bilinçli düşünme, bilinçsiz düşünme.
Bilme, inanma.
Gerçekçi düşünme, gerçekdışı düşünme, gerçeküstü düşünme.
Mutlakçı düşünme, bulanık (İng. Fuzzy) düşünme.
Dikey (sistematik ya da programlı) düşünme, yanal (rastlantısal) düşünme.
İki Düşünme Arasındaki Savaş
İnsanın düşün dünyası, animal ve hümünal düşünme arasında bir savaş
içerisindedir. Bu savaş, bir diğer ifade ile insandaki a priori (verili) animallik ile a