Proudhon
Pierre Joseph Proudhon kendini “anarşist” olarak
tanımlayan ilk kişidir ve ilk “anarşist düşünür” olarak
nitelenir. Nerede doğduğuna, ailesinin kim olduğuna, ne
şartlar altında yaşamaya çalıştığına ve ne zaman
öldüğüne değinmeyeceğim. Öyle ki insanı önemli ve
ölümsüz kılan şeyin fikirler olduğuna inanmaktayım. Bu
mantığın sanatıdır.
Proudhon’un düşüncesi “Özgürlük, her zaman özgürlük,
sadece özgürlük, hükümetçiliğe hayır!” sözleriyle
özetlenebilir sanıyorum. Anarşizm sözcüğünü etimolojik
anlamında kullanıyordu; yani hükümetsizlik. Otoriteden
nefret ediyordu. Bu otorite ister kutsal hukuka dayanan
bir monarşi olsun, ister “Jakoben” bir diktatörlük. Ona
göre sınıflar arasındaki çatışmanın baş sorumlusu
devletti. Bu yüzden, bu çatışmaları en fazla yüzeye
çıkaran siyasi demokrasiye de karşı gelmiştir.
Proudhon’a göre siyasi düzen, birbirleriyle çelişki
halinde iki temel ilkeye dayanıyor: otorite ve özgürlük.
Her toplum türü için geçerli olan bu iki ilke, kendi
aralarında savaş halindeler. Biri olmadan ötekinin anlamı
yok. En otoriter toplumda bile az da olsa özgürlük, en
özgür toplumda da belli bir ölçüde otorite bulunur.
Anayasaların görevi otoriteyle özgürlük arasındaki
dengeyi kurmaya çalışmak. Bundan da çeşitli rejimler
doğar.