Pyotr Kropotkin...........................................................................................
Pyotr Kropotkin, 9 Aralık 1842 tarihinde Moskova’da, soylu bir aile olan Prens Aleksei Kropotkin’in ve
Yekaterina Nikolaevna’nın evlatları olarak dünyaya gözlerini açtı. Henüz çocukluk çağlarındayken onu
derinden sarsacak ve sonraki tüm zamanlarına etki edecek iki önem olay yaşadı; bunlardan ilki pek sevgili
annesinin ölümüydü, otuzlu yaşlarındayken verem hastalığına yakalanan ve akabinde hayatını kaybeden
Yekaterina yüreğinde hep bir sızı olarak kaldı. Ve bir de onlarla birlikte yaşayan hizmetçiler vardı, yüreğini
dağlayan; hizmetçilerin her biri çok ağır şartlar altında yaşamlarını idame ettirmeye çalışıyordu ve küçük
Pyotr her şeyin farkındaydı.
“Henüz otuz beş yaşında, annem” diye yazıyordu Bir Devrimcinin Anıları kitabında, “Bizi sonsuza dek terk
etmeden önce, hepimizi yanında görmek, okşamak, sevincimizle bir an olsun sevinç duymak istemiş. Artık
doğrulmanın bile kendisi için olanaksız olduğu yatağının başında bizi ağırlamak da onun fikri. Solgun,
zayıf yüzünü, iri, koyu-kestane gözlerini anımsıyorum. Bize okşarcasına bakıyor, usulca, sevecenlikle şeker-
lemelerden yememizi istiyor, yatağına çıkabileceğimizi söylüyor, sonra gözleri yaşlarla doluyor, derken bir
öksürük nöbeti ve bizi odadan çıkarıyorlar.”
Üç yaşındayken az buçuk hatırlayabildiği bu olay, Kropotkin’i tüm yaşamı boyunca tesiri altında tuttu.
Üstelik serflik hukukunun olduğu, yani toprak ağaları adına zorla çalışan köylü insanların olduğu bu evde,
onlara köle muamelesi yapmayan tek kişiydi annesi. Öyle ki evdeki birçok hizmetçinin kendisine ve abisine
sürekli olarak, “Siz de büyüyünce bize anneniz gibi nazik davranacaksınız, bize acıyacaksınız değil mi?” de-
diğini hiç unutmamış, babasıyla arası yavaş yavaş açılırken annesine karşı olan sevgisinden yana da hiçbir
şey eksilmemiştir.
Annesinin ölümünden iki yıl sonra Kropotkin’ özel ders verilmesi için öğretmen tutuldu ve henüz beş
yaşındayken Fransızca, Rus dil bilgisi, matematik, genel dünya tarihi ve genel coğrafya dersleri almaya baş-
ladı. On bir yaşında Fransız öğretmen gitti ve yerine Almanca öğretmesi için Alman bir öğretmen getirildi.
Yalnızca soylu çocuklarının girebildiği Pajeskiy Korpus askeri okuluna gitmeden önce Moskova Birinci
Lisesine girdi ve burada eğitime üçüncü sınıftan başlatıldı. On beş yaşında Pajeskiy Korpus’a gitti ve burada
okulu birincilikle bitirdi. Fakat sonraları Kropotkin bu okuldaki askeri kuralları ve katı disiplini unutmayıp
hakkında şöyle yazdı;
“Soylu çocuklarının eğitim gördüğü bir askeri okul olan Kadetskiy Korpus’ta bile, bir sigara içmenin cezası,
tüm öğrencilerin toplandığı bir meydanda, bin değnek yemek olabiliyordu. Cezalı öğrencinin yanında bir
hekim durur ve çocuğun nabzı durmak üzereyse sopalamayı durdururdu. Kanlar içinde kendinden geçen
suçlu, bir sedyeyle revire götürülürdü. Askeri okullar komutanı Büyük Prens Mihail, yılda bir ya da iki kez