Kropotkin’in Coğrafyası Ve Kısaca Anarşizmi....................................
Kropotkin doğa biliminden anarşizmi çıkarmıştır. İkisini uzaklaştırmak yerine birleştirmiştir. En net
biçimiyle bunu “Evrimin Bir Faktörü: Karşılıklı Yardımlaşma” kitabında görmekteyiz. Doğanın bir parçası
oluşu sebebiyle insanın da var olma mücadelesini en iyi biçimde, kimseyi katletmeden sürdüreceğine inan-
mıştır. Kropotkin anarşizm kuramının temellerinin metafizik ve diyalektik yöntemlerle değil, doğa bilimle-
rinde aranması gerektiğini şu sözleriyle belirtir:
“Bana göre anarşizm geçmişte insan bilimlerine uygulanan metafizik ve diyalektik yöntemlerden bam-
başka bir yolda geliştirilecek, bütün bir toplum ve doğa felsefesiydi. Bana göre anarşizm doğal bilimlerde
kullanılan yöntemlerle yapılandırılmalıydı; ancak bu iş Herbert Spencer’in yaptığı gibi basit kıyaslamaların
kaygan zemininde değil, insan kurumlarında kullanılan sağlam tümevarılsal temellere dayalı olarak yapıl-
malıydı. Ve ben bu doğrultuda elimden geleni yaptım.”
Kropotkin ve Reclus gibi coğrafyacılar, döneminin diğer coğrafyacıları tarafından ilgi görmemiştir. O
dönem coğrafyada etkili bir görüş olan çevresel determinizmin varlığı, milliyetçilik akımları ve sömürgeci-
lik faaliyetleri gibi etkenlerden dolayı dönemin havası bu yöne doğru çekilememiştir. Uzun bir süre Kro-
potkin’in görüşleri çok az olmak kaydıyla bilinse de 1970’li yıllarda post-modern hareketlerle duyulmaya
başlanır.
Yaklaşık 8 milyar insanın yaşadığı dünyamızda ırkçılık, ötekileştirme, cinayetler, mülk ilişkisi, cinsel so-
runlar, işsizlik, evsizlik, engellilik, savaşlar ve hastalıklar; suç coğrafyası, hukuk coğrafyası, emek coğrafyası
ve ekonomik coğrafya gibi çok çeşitli sorunlar bulunmaktadır. Bu açıdan mekânın insan yaşamına uygun
bir şekilde yapılandırılmasında Kropotkin ve Reclus gibi coğrafyacıların görüşleri önem addeder. Bazı
coğrafyacıların post-yapısalcılık ve anarşizm kuramlarını birleştirerek post-anarşizm perspektifinde yeni
araştırma yöntemleri üzerine çalışmaları henüz yeni bir konudur. Coğrafyanın içerisinde kendisine yer edi-
nen marksizm, feminizm, hümanizm, post-yapısalcılık ve post-modernizm gibi, bir coğrafyacı olan Kropo-
tkin’in görüşleri olan anarşizm de kendisine yer bulmuştur.
Anarşist kavramı çok yanlış bir şekilde terörizm ile eş anlamlı olarak medya tarafından kullanıldığı için
zihinlerde olumsuz bir portre sunmaktadır. Ancak Kropotkin hiçbir zaman terör ve çatışma yanlısı olma-
mış, aksine hayat felsefesinde buna karşı çıkmış bir kişiliktir. O son derece rasyonel bir kuramla karşılıklı
yardımlaşmanın ve bunun içerisinde var olan sevgi gibi duyguların çatışmaya galip geleceğini söyleyerek
felsefesini bu temele oturtmuştur. Kropotkin’in şu sözleri felsefesini özetler niteliktedir:
“Her birimizin mutluluğu, etrafındaki herkesin mutluluğuna sıkı sıkıya bağlıdır. Başkalarının kötülüğü
üzerinde yükselen bir toplumda, rastlantı sonucu, birkaç yıl görece mutlu olunabilir ama bu mutluluk,
kumdan şatolar gibi yıkılır ve devam edemez. En küçük şey bile onu parçalamaya yeter ve eşit insanların
toplumundaki olası mutluluk ile karşılaştırıldığında acınacak derecede küçüktür. Bu yüzden, herkesin iyili-
ğini hedeflediğin her seferinde, doğru davranırsın.”