(2019), maamaso nopo id talun nga’ nuru do tamangan kopio o kobooboroson. Nung
araat nopo kobooboroson nga’ kotoguong do koligaganan. Oponsol nogi momoguno
diti boros montok koumoligan maamaso poinsuang om popoilo tudu sumuang id
puru, ii no mongintorus. Tumanud di Muhd Abdul Hadi Johari (2018), oinsanan
elemen fizikal id posorili dii haro nga’ nasanganu di sunduan posorili. Mantad di
onuan di sunduan posorili nintorusan om nogi koumoligan o tulun Kiau tu nakatanud
diti boros puru om nosiliu do koruhangan toi ko’ soboogian id puru tu karati i sunduan
posorili booboroson diolo.
Kopomogunoon boros puru nogi diti nga’ mamantang kaadat-adato di
pinatantu id isoiso kinoyonon tu boros puru nopo nga’ boros poimbida gunoon no id
puru. Tumanud di Maharam Mamat (2015), kotumbayaan tulun maamasok kumaa
posorili mongunsub diolo momonsoi karaja miampai haro o tatatertib om mamantang
sandad posorili. Maya diti, momoguno di tulun Kiau diti boros maamaso
mogibooboros id puru.
Suai ko ii, kopomogunoon boros puru id puru nogi diti nga’ popokito do
keunikan koubasanan tinaru Dusun sumuang puru. Tumanud di Asmiaty Amat &
Norsuhaila Sulaiman (2019), kearifan lokal tinaru Kadazan Dusun popokito keunikan
koubasanan di kigatang i kaanu manahak bagas id kopooposion. Mantad dii
popokito do keunikan kaadat-adato tulun Dusun Kiau do sumuang puru mooi do
kaanu dupot om au kotoguang di koroorosi. Oponsol nogi do intalangan o
kopomogunoon diti boros puru montok do pinsingilaan adat tu kopisudong do goos
porinta momonsoi do buuk Panduan Sekolah Adat Orang Asal. Tumanud di Dismas
Aju (2022), oguno dii o buuk Panduan Sekolah Adat Orang Asal sabaagi do medium
popointutun do toilaan kokomoi koubasanan idi kumaa sukod wagu om nogi
manamong do koubasanan montok sukod wagu dumontol mooi do au atagak.
Pomolingkumaan, Sogu om Bagas
Mantad asil pibarasan diti kaanu popokito tulun ginumuan kokomoi kaadat-adato
sumuang puru id Kampung Kiau Nuluh, Kota Belud. Kaadat-adato nopo diti nga’
momoguno do boros puru soira mogibooboros id puru. Boros puru nopo diti nga’
haro piagalan do rinait tu’ momoguno boros di aralom om au orotian tulun ginumuan.
Suai ko ii, boros puru nogi diti nga’ narahung do boros Sanskrit. Haro siam kawo
boros puru di oubas gunoon id puru, i no boogian tinan, taakanon, kakamot, basaan,
boros ponuhu, koimaan tinomod, koimaan au tinomod, sandad posorili om tayam.
Mantad nogi asil ponoriukan di naanu, noilaan di o kooturan sumuang puru id