KISSALARIN ANASI: ADEM KISSASI...
Şairin “Zifiri karanlıkta gelse şiirin hası ayak sesinden tanırım/Ne zaman
bir köy türküsünü dinlesem şairliğimden utanırım.” (B. Rahmi Eyüboğlu)
Demesi gibi, ben de ne zaman kıssaların anasını okusam B. Rahmi gibi
utanırım. Doğrusu bu ya nedenini de bilmiyorum.
Dünya tarihinde insanlığa mal olmuş böyle bir kıssa var mıdır?
Sümer tabletlerinden Babil teolojisine, Yunan mitolojisinden Kızılderili
efsanelerine kadar bu denli evrensel, kalıcı ve doğrudan insanlık
macerasını özetleyen bir kıssa sanırım anlatılmamıştır.
Ali Şeriati’nin dediği gibi “yaratılış kıssası” bütün milletlerin din ve
mitolojilerinde var. Değişik versiyonlarıyla nesiller boyu anlatılıyor.
Galiba onu bu denli önemli kılan, bir taraftan “köken” anlatısı olması, diğer
taraftan da “beni bana, seni sana, onu ona, bizi bize” anlatıyor olması olsa
gerek. Çünkü her doğan çocuk bir Adem’dir.
Ve her doğan çocukla birlikte Adem kıssası yeniden başlar.
Farklı dini metinlerde “Adem/Adam”, “Yaratılış”, “Adem-Havva”, “İblis”
şeklinde ifade edilen “kıssaların anası” aslında içimizdeki savaşı/çatışmayı
ve “hayat” denen “meçhule giden” yolculuğumuzu anlatmaktadır. Anlatılan
biziz; ben, sen, o hepimiz... Bu nedenle kesinlikle üzerimize alınarak;
“yaşayan kıssa”ya dönüştürerek okumamız gerekiyor.
Malum, Kur’an’da 23 kıssa, 22 de mesel (örnek) anlatılır. Kıssaların anası
(Adem kıssası) ise Kuran’da toplam yedi yerde geçer (Bakara; 30–38,
A’raf; 11–24, Hicr; 21–44, İsra; 61–65, Kehf; 50–51, Taha; 115–127).
Kıssa’nın en geniş toplu özeti ise Araf suresinde verilir.
“Kıssaların anası” dememiz Kur’an kıssalarının kendi iç bütünlüğü
açısından da boşuna değildir. Çünkü diğer tüm kıssalar andan doğar ve bir
yönüyle onu açıklar. Örneğin Şeytanın ‘üstünlük iddiasını’ Firavun’da...
‘Yıkılmayacak bir mülke sahip olma hırsını’ Karun’da... ‘Beni sen azdırdın”
(Allah böyle istedi) iddiasını Haman’da... Tanrılaşma/ölümsüzleşme
arzusunu Firavun ve Nemrud’ta... ‘Doğruluk ve dürüstlük yolunun üzerine
oturma’ iddiasını ‘yol başlarına oturmuş, şehre hakim dokuz çete” de...