Slag in het water
JONATHAN HOLSLAG is professor internationale betrekkingen aan de VUB21 AUGUSTUS 2019 69DE CHINESE WIJSGEER Lao Tse
schreef dat doeltreffende macht zich
gedraagt als water. Zacht en ongrijpbaar
gaat ze op zoek naar de zwakke plekken,
ze verzadigt de tegenstander en maakt
hem immobiel. De voorbije maanden
namen de betogers in Hongkong hun
toevlucht tot die filosofie. Druk zetten
en het toch nét niet tot gewelddadige
botsingen laten komen, laverend door
de straten van de megapolis, de grenzen
van de tolerantie aftastend, zoekend
naar de zwakke plekken van de door
Peking aangestuurde overheid. Nu geeft
Peking de betogers lik op stuk: water
tegen water. Het bloed van de Chinese
leiders kookt, maar zij gunnen hun riva-
len geen tweede Tiananmenbloedbad.
DAT IS UITEINDELIJK wat velen
verwachten: een massale inzet van brute
militaire macht op uitnodiging van de
overheid van Hongkong. Want waarom
zou een imperium van 1,4 miljard inwo-
ners de provocaties van enkele miljoenen
onrustzaaiers gedogen? Waarom zou
China anders enkele duizenden agenten
van de Gewapende Volkspolitie met hon-
derden voertuigen ostentatief aan de
grens met Hongkong samenbrengen?
Waarom zouden Chinese leiders verwij-
zen naar het protest als terrorisme, als een
aanval aangewakkerd door de Verenigde
Staten en andere rivalen?
EN TOCH. Ondanks weken van onrust
zijn de pakweg vierduizend in Hongkong
gestationeerde Chinese soldaten nog
altijd niet ingezet. Vanuit het hart van de
stad heeft het Chinese garnizoen de
opstand vooral geobserveerd en af en toe
wat geroepen. Ook de Gewapende Volks-
politie in het naburige Chinese Shenzhen
is de grens niet overgestoken. Peking
lijkt er vooralsnog de voorkeur aan te
geven die militaire macht te gebruiken
om te intimideren. Het wil de ouders van
de vaak jonge demonstranten de stuipen
op het lijf jagen, de Chinezen in het moe-
derland tonen dat het de opstand zo kan
vermorzelen en de wereld te laten zien
dat het ondanks de vermeende buiten-
landse inmenging genadig is.TEZELFDERTIJD ZET PEKING
subtiel andere machtsmiddelen in.
Water is daarbij niet alleen een meta-
foor, maar ook een effectief machtsmid-
del. Omdat elke dode student een stok
is waarmee critici in het Westen Peking
kunnen slaan, is de ordehandhaving in
Hongkong een laboratorium van
niet-letale middelen geworden. Er wer-
den gigantische met water gevulde
muren aangekocht om gevoelige plaat-
sen te beschermen. Franse en Duitse
bedrijven hebben gouden zaken gedaan
met de verkoop van waterkanonnen en
andere voertuigen. Er verschenen
geluidskanonnen op het terrein, Long
Range Acoustic Devices, die hoofdpijn
en misselijkheid veroor zaken. Er zijn
cyberaanvallen geweest tegen socialemedia. Chinese agenten infiltreerden en
ondersteunden de ordetroepen van
Hongkong. Pro-Chinese bendes werden
ingeschakeld om manifestanten met
ijzeren staven te bewerken. Ouders van
prominente verzetsleiders kregen ver-
maningen, niet van de overheid, maar
van vrienden of familie die werden
aangesproken door politie- en inlichtin-
genagenten. Zakenlui werden onder
druk gezet om werknemers te verplich-
ten te werken; er wordt gedreigd met
ontslag. Universiteiten werden aange-
maand hun studenten tot de orde te
roepen. Dit is hybride oorlogvoering op
zijn Chinees.PEKING SCHIJNT DUS te verwach-
ten dat het de betogingen kan uitputten
en verdeeldheid kan zaaien. Als dat lukt,
kan het op langere termijn opnieuw pro-
beren de realiteit in Hongkong verder te
beïnvloeden. Tegen 2047 is het doel
immers om de stadstaat volledig in te lij-
ven. Dat kan door Hongkong nog meer
afhankelijk te maken van Chinese inves-
teerders en door jongeren als het ware te
verplichten voor een bedrijf uit het
Chinese moederland te werken. Wiens
brood men eet, diens woord men spreekt.
Ook de samenstelling van de bevolking
kan subtiel worden beïnvloed, door
Chinezen uit het moederland aan te moe-
digen naar Hongkong te verhuizen en
jongeren uit de stad kansen te geven in
aangrenzende provincies. Er zal wellicht
geïnvesteerd worden in onderwijs, in
infrastructuur: alles om Peking als een
betrouwbaarder partij te presenteren
dan de onruststokers.OF HET ZAL WERKEN, valt af te
wachten. Maar de voorbije weken inves-
teerden de demonstranten enorm veel
energie zonder veel te verkrijgen. Een
slag in het water, dus. Het zou alleszins
bevestigen hoe doeltreffend Peking zijn
macht kan doen gelden. Het andere
scenario, dat van een militaire interven-
tie, is vooralsnog minder wenselijk.
Peking zou de rust ook dan kunnen
afdwingen, maar zou het imago van rela-
tieve terughoudendheid en beheerstheid
beschadigen. Dat is een plezier dat China
zijn rivalen niet gunt. ●De ordehandhaving in Hongkong
is een laboratorium van
niet-dodelijke middelen geworden.
ANALYSE