31 JULI 2019 63WERELD
De euro houdt de groei tegen en drijft de
rijke en de arme lidstaten verder uit
elkaar. Dat levert vijandige gevoelens
op. Kijk maar naar Italië.
In de hele westerse wereld zien we de
opmars van extreemrechtse en popu-
listische partijen.
STIGLITZ: Dat heeft veel te maken met
de economie, met het proces van de-
industrialisatie waarbij veel mensen in
de kou zijn blijven staan. En met de
valse belofte dat de globalisering
iedereen ten goede zou komen. Maar
het is niet alleen de economie. Kijk
naar Polen, een van de meest succes-
volle economieën van Oost-Europa,
waar toch een sterke populistischebeweging is ontstaan. Ik denk dat het
voor een stuk ook te maken heeft met
een grote sociale transformatie, van
ruraal naar stedelijk, van conservatief
naar meer liberaal. Dat is zonder twijfel
een bedreiging voor een heleboel
mensen, die zien dat hun wereldorde op
z’n kop wordt gezet. Maar als we het
economisch beter hadden aangepakt,
was de sociale beroering makkelijker te
beheersen geweest.
Volgens sommige denkers zit
het kapitalisme in zijn eindfase.
Het systeem is uitgeput, niet
alleen door de grenzen aan
de natuurlijke hulpbronnen.
Wat denkt u?
STIGLITZ: De term kapitalisme heeft
geen eenduidige betekenis. Ik geloof dat
een economie waarin zowel markten als
regeringen en burgerbewegingen een
rol spelen deel zal uitmaken van onze
toekomst. In mijn nieuwe boek People,
Power and Profits noem ik dat het
progressieve kapitalisme. Ik denk niet
dat de oude vorm van het kapitalisme
toekomst heeft. Het progressieve
kapitalisme wel, want dat begrijpt
tenminste dat er beperkingen zijn aan de
natuurlijke hulpbronnen. lDe Europese Centrale Bank heeft de
voorbije jaren veel geld in de economie
gepompt en de rente laag gehouden.
Was dat een goed idee?
STIGLITZ: Wat Europa – en ook de VS –
werkelijk nodig had, was een fiscale
politiek. Een monetaire aanpak was
tweede keus. In die zin was het beter
geweest als de ECB geen bezuinigings-
beleid had gevoerd en dus ook niet zo
zwaar op de monetaire politiek had hoe-
ven te leunen. Maar de aanpak van
Mario Draghi was veel beter dan die van
zijn voorganger Jean-Claude Trichet, die
in 2011 de rente verhoogde. Aan de
andere kant was de politiek van de
Europese Centrale Bank in Griekenlanden Ierland ronduit verwerpelijk. Ze
dwong Ierland schulden op zich te
nemen en Griekenland om onmogelijke
verplichtingen na te komen. Die machts-
politiek was schurkachtig, je kunt het
niet anders noemen. Maar zonder het
optreden van de ECB zou de crisis in
Europa erger zijn geweest.
Was het belangrijk dat een Italiaan op
dat moment de ECB leidde?
STIGLITZ: Ja, zeer zeker. Het zou een
heel ander verhaal zijn als het een Duitser
was geweest.
Hoe ziet u de toekomst van de euro-
zone?
STIGLITZ: De EU heeft de problemen
die ik aangaf in mijn boek De euro nog
steeds niet opgelost. Iedereen begrijpt
dat sommige hervormingen noodzake-
lijk zijn, zoals een gezamenlijke verzeke-
ring voor deposito’s. De groei van
Europa zal traag en kwetsbaar zijn
zolang zulke hervormingen uitblijven.
En de euro zal ook zwak zijn. In Italië
wordt nu gesproken over een parallelle
munt. De invoering daarvan zou Italië
de facto uit de euro halen. De vraag is
hoe de Europese Unie daarop zal
antwoorden. Gaat ze Italië uit de euro
zetten omdat het de regels overtreedt?kost zeker vier minuten. Dat is het pro-
bleem. Op veel gebieden, zoals veilig-
heid en democratie, hebben de VS een
gedeelde visie met Europa. Maar in
plaats van een alliantie met Europa te
sluiten, zoekt Trump de confrontatie
waar hij maar kan. Niet alleen met
Europa, ook met Mexico en Canada. En
op absurde gronden, zoals het idee dat
Europese auto’s een risico vormen voor
de veiligheid van de VS. Een idioot
argument!
Het akkoord dat Trump nu wil slui-
ten met China gaat in tegen de regels
van de Wereldhandelsorganisatie. Als
dat akkoord er komt, zal China de goe-
deren die het niet langer in de VS kan
verkopen wellicht in Europa dumpen.
Dat zal de markt verstoren.
Met welke gevolgen?
STIGLITZ: Het zal Europa dwingen om
zijn industrie verder af te bouwen, of
om heffingen in te voeren, net zoals
Trump doet. Geen aangename keuze.
Maar aangezien Trump overal in de
wereld vijanden maakt, is het ook
denkbaar dat Europa zich tot China
wendt en zegt: kijk, we weten dat we
het niet met jullie eens zijn over
democratie, maar er zijn veel gebieden
waarop we kunnen samenwerken. In
tegenstelling tot Trump geloven wij in
het internationale recht, laten we er
samen voor zorgen dat het post-
Trumpsysteem, de nieuwe wereld die
we zullen opbouwen, in ons beider
voordeel is. Daar liggen de kansen en ik
denk dat er in die zin mogelijkheden
zijn voor een wereldwijd handelsregime
zonder de VS. Als je gelooft in de
voordelen van handel zijn de VS de
verliezer, en Europa en China de
winnaars.
Wat denkt u van de brexit en de
gevolgen voor de Britse en Europese
economieën?
STIGLITZ: Bij de brexit speelt dezelfde
woede als bij de verkiezing van Trump.
In sommige opzichten is Boris Johnson
fijnzinniger dan Trump, maar er is een
zekere overeenkomst in hun onbehou-
wen optreden. Nu de Britse Conservatie-
ven Johnson als hun leider hebben
gekozen, wordt een no-dealbrexit
meer dan waarschijnlijk. Dat zal slecht
uitpakken voor het Verenigd Konink-
rijk. In Europa is het VK een grote
economie, maar op wereldschaal niet.
Dus wie er het meest onder zal lijden,
zijn de Britten.© Belga Image
‘Een no-dealbrexit zal slecht uitpakken
voor het Verenigd Koninkrijk.
In Europa is het VK een grote economie,
maar op wereldschaal niet.’