Intencjonalność to według fenomenologów pełnia wyrazu świadomości, istnieje
jako spełniający się akt. Jednak nie cała świadomość ma charakter intencjonalny
ponieważ nie absorbuje całej świadomości. Są w świadomości liczne
« stany świadomości », « nastroje », czucia, odczucia, które nie są świadomości
żadnego przedmiotu. Przeżycia istnieją w sposób samoświadomy, prezentują nam same
siebie a nie inny przedmiot. Nuda, nie przedstawia nam żadnego przedmiotu łóżka czy
drzewa, nuda prezentuje nam sama siebie, taka jaką jest. Bez samoświadomości nudy,
niema nudy. Posłużę się teraz przykładem prof. Tischnera, mianowicie jeśli widzę
drzewo, mam świadomość iż ono najpierw jest a potem je widzę. Świadomość tylko
dołącza do drzewa jednak gdy odczuwam nudę, gdy odczuwam jakikolwiek inny stan
świadomości, wiem że istnieją tylko dlatego że sam je sobie uświadamiam. Fakt że
sama mam świadomość tych stanów i ze one w ogóle są, to samoświadomość.
Rozróżniamy zatem sferę świadomości intencjonalnej i sferę samoświadomości.
Obydwie sfery stanowią nierozerwalną jedność ponieważ akty intencjonalne mogą
również być samoświadome jednak aby być świadomością przedmiotu, muszą być
« samoświadomością siebie ».^140 „Doznajemy wielu doświadczeń Ja. Wśród wielorako
doświadczonych Ja jedno zdaje się leżeć najgłębiej i stale się utrzymuje. Ja stanowi w
mojej świadomości to « miejsce », w którym pozostaję« najbardziej sobą ». Ono jest
radykalnie indywidualne. Tylko ja jestem Ja. Ono nie zmienia się wraz z upływającym
strumieniem czasu, lecz trwa, przenikając poszczególne jego fazy jako wciąż to samo.
Wokół Ja ogniskują się nastroje, uczucia, doznania, z niego tryskają akty świadomości
intencjonalnej. Jest tym, kto czuje, kto wie, kto cierpi, kto budują swą dzielność i swe
męstwo, wybierając w świecie formę wolności dla siebie. Czym ono jest? Bytem?
Substancją? Właściwością czegoś? Wydaje się, że będziemy najbliżsi doświadczeniu,
gdy powiemy: jest wartością szczególnego typu, jest Ja aksjologicznym. Szczególny
charakter tej wartości leży w jej samoświadomości. Nie ma Ja bez świadomości Ja. Ja
jest takie, jaką jest jego samoświadomość. Samoświadomość wsącza się tu w treść
podwójną: egotyczną (Ja) i aksjologiczną (wartość).”^141
Autor bestsellera Homo deus^142 twierdzi, że większość naszych kluczowych
decyzji życiowych takich jak: wybór partnera, zawodu, miejsca zamieszkania i
wakacyjnego odpoczynku, podejmuje jaźń komponująca opowieści. Tłumacząc to na
140
141 Tamże, str. 208-211.^
142 Tamże, str. 217-218.^
Y. Harari, Homo deus, krótka historia jutra, dz. cyt., str. 376-377.