niepodzielną jednostką, że posiadam wyraźny i spójny wewnętrzny głos, który
zapewnia sens całemu wszechświatowi.^143
Podobnie świadomość pojmuje Schopenhauer, uważa on że największa część
całej naszej świadomości w ogóle nie jest samowiedzą, lecz świadomością innych
rzeczy. Świadomością innych rzeczy, czyli zdolnością poznawczą, która jest
skierowana wszystkimi swoimi siłami na zewnątrz i która jest widownią realnego,
zewnętrznego świata. To z niego chwyta ona najpierw wyobrażenia a następnie je
przerabia i przeżuwa nie jako na pojęcia to, co w ten sposób uzbierała. Nieskończenie
liczne kombinacje tych pojęć przeprowadzone za pomocą słów tworzą myślenie.
Samowiedzą byłoby więc przede wszystkim to, co pozostaje, gdy od całej świadomości
odciągniemy tę największą jej część. W ten sposób zwraca uwagę, że bogactwo
samowiedzy nie może być zatem wielkie. „Jak uświadamia sobie człowiek
bezpośrednio swoje własne Ja? Odpowiedź: koniecznie jako takie, które chce. Śledząc
własną samowiedzę, każdy wnet spostrzeże, że jej przedmiotem jest zawsze własne
chcenie.”^144
Sygnały zaczerpywane z zewnątrz mogą wpłynąć na poczucie własnej wartości.
Samoświadomość własnej wartości jest zakorzeniona głęboko, w wyższych wartościach
duchowych, jednak poprzez warunki zewnętrzne można tą świadomość wartości
zdegradować, obniżyć, poprzez nieludzkie traktowanie jest to częsty zabieg np. w
więzieniach czy niegdyś obozach koncentracyjnych.^145 Dlatego samoświadomość jest
zjawiskiem bardzo dynamicznym i na różnych etapach życia może się całkowicie
zmieniać. Najwyższy poziom świadomości osiąga świadomość człowieka, wtedy gdy
potrafi on rozróżnić własną osobę, własny punkt widzenia i świat istniejący niezależnie
od niego. Tymczasem potrafi wytworzyć obraz samego siebie, jako aktywny element
otoczenia, świata wokół niego, w którym uczestniczy.^146
143
144 Tamże, str. 376-378.^
A. Schopenhauer, O wolności ludzkiej woli , przeł. Adam Stogbauer, Wyd. Etiuda, Kraków 2017, str.
69145 - 70.
V. E. Frankl, Człowiek w poszukiwaniu sensu , przeł. Aleksandra Wolnicka, Wyd. Czarna Owca,
Warszawa 2019, str. 105. 146
T. Tomaszewski, Psychologia, dz. cyt., str. 175.