DOĞU VE BATI ARASINDA YESEVİ HÜMANİZMİ
(.....)
- Yesevî Hümanizmi
Dışlayıcı hümanizm antik dünyayı örnek alıp insanı gerçek
özgürlük alanından kopararak, dürtülerinin esiri haline
getirirken, 7. yüzyılda İslam, köklerini ve geleneğini
koruyarak, bütün boyutlarıyla insan üzerinde durmuş onu
ait olduğu metafizik konuma yükseltmiştir. Bu yolu izleyen
ilim, ahlak ve tasavvuf erbabı, kâmil insan mertebesinde,
dinî felsefî tefekkürle insanı yüceltmeyi hedeflemiştir.
(Yümni 2005: 168). İslam’ın insan ve insanlık anlayışı,
dışlayıcı hümanizmden köklü bir şekilde ayrılmaktadır. Bu
nedenle Müslüman entelektüellerin “İslam Hümanizmi”
“Kur’an Hümanizmi” “Mevlana ve Yunus Hümanizmi”
“Anadolu Hümanizmi” adlandırmaları yaparken bu farklılık
sürekli göz önünde bulundurulmalıdır. Çünkü dışlayıcı, tanrı
tanımaz, insanı putlaştıran hümanist bir düşünce ile ne
adına olursa olsun İslam’ın bir ilgisi yoktur. Fakat şerefli bir
varlık saydığı insan ve gerçek anlamda teşkil ettiği “insanlık
ülküsü” İslam’da tam olarak mevcuttur. (Yümni 2005:
169). İslam’ın insana bakış gerçekliği şöyledir:
İnsan zaaflarıyla, yanlışlarıyla ve hatta sapkınlarıyla
insandır. İnsan ontolojik yapısıyla yaratılmışların en üst
konumuna çıkma ve en şereflisi olma potansiyeline 50