Finansal Ekonomi

6. Ünite - Döviz Piyasaları ve Döviz Kuru Riski Yönetimi 151

Şimdi şu ana kadar incelediğimi türev ürünleri sözel olarak karşılaştırmak ye-
rine aşağıdaki tablo yardımıyla özetliyelim. Tablo 6.5’te forward, futures ve opsi-
yon sözleşmeleri taşıdıkları temel özellikler itibarı ile karşılaştırılmaktadır.

Temel Özellikler Forward Futures Opsiyon

1. Riskten Korunma Aracı Evet Evet Evet


2. Standart Sözleşmeler Hayır Evet Evet


3. Borsada/Tezgahüstü Piyasada
   (OTC) İşlem Görme OTC Borsa Borsa^ ve^ OTC


4. Fiziki Teslimat Var Genelde yok Hak Kullanılırsa Var


5. Teminat Zorunluluğu Genelde yok Var Satıcı İçin Var


6. Vadeye Kadar Nakit Akışı Yok Var Satıcı İçin Var


7. Kredi Riski Var Yok Yok


8. Kaldıraç Etkisi Önemi yok Var Var


9. Hak ve Yükümlülük Birlikteliği Var Var Yok

Swap Sözleşmeler

Swap ingilizce kökenli bir kelime olup; değiştirme, takas anlamına gelmektedir.
Swap; piyasalar arasında arbitraj fırsatları oluşturan ve önceden belirlenen koşul-
lara göre iki taraf arasında belirli bir zaman dilimi içerisinde, faiz veya anapara
ödemelerinin değiştirilmesi konusunda yapılan bir sözleşmedir. Swap sözleşme-
leri, işlemin her iki tarafına riskten korunma, farklı piyasalarda uygun koşullarda
fon sağlayabilme imkânı yaratmaktadır. Bu imkanları elde ederken, swap işlemine
giren her iki taraf da fayda sağlamaya dönük olarak, tarafların herbirinin farklı
finansal yeteneklerinden karşılıklı olarak avantaj elde etmeyi amaçlamaktadır.
Swap sözleşmeleri de forward sözleşmeler gibi tezgâh üstü veya örgütlenme-
miş piyasalarda işlem gören finansal türevlerdir. Bu nedenle swap sözleşmeleri,
borsalar dışında bankalar ile müşterileri arasında yapılan ve sözleşme miktarı, tes-
lim tarihi, fiyat gibi koşulların tarafların ihtiyaçlarına göre belirlendiği ürünlerdir.
Döviz Swapı ya da para swapı, önceden belirlenen kurallar ve süreler için-
de iki tarafın belirli bir miktardaki iki farklı para birimini değiştirmesi ve belirli
bir süre sonunda değiştirilen anaparaların geri verilmesi konusunda anlaşmaya
vardıkları mali bir işlemdir. Başka bir deyişle, döviz swapı bir geri satın alma an-
laşmasıdır. Bu anlaşmada taraflardan biri belirlenen miktarda bir yabancı parayı
belirlenen bir döviz kurundan satar. Fakat bu satış, satıcının söz konusu parayı,
önceden belirlenen bir kur üzerinden gelecekte belirli bir tarihte geri satın almayı
kabul etmesi şartıyla gerçekleşmektedir.
Döviz Swapı işlemi aynı zamanda faizleri de kapsayabilir. Bu durumda döviz
swapı, borçlanılan para birimi ve bu borca ilişkin faiz ödemelerinin, bir diğer para
birimi üzerinden alınan borç ve bu borcun yarattığı faiz yükümlülüklerinin de-
ğiştirilmesi şeklinde tanımlanabilir. Buna göre döviz swapı üç aşamalı bir süreç-
ten oluşmaktadır. İlk aşamada iki taraf anaparaları anlaştıkları kur (genellikle cari
spot kur) üzerinden değiştirmektedir. İkinci aşamada, swap süresi içinde periyo-
dik olarak faiz ödemelerinin değiştirilmesi gerçekleşmektedir. Üçüncü aşamada
ise, taraflar vade sonunda başlangıçta anlaşılan döviz kuru üzerinden anaparaları
birbirlerine iade etmektedirler.

Tablo 6.5

Forward, Futures

ve Opsiyon

Sözleşmelerinin

Karşılaştırılması

Kaynak: TSPAK,

(2005), “Finansal

Yönetim”, s. 92

Swap: Piyasalar arasında

arbitraj fırsatları oluşturan ve

önceden belirlenen koşullara

göre iki taraf arasında

belirli bir zaman dilimi

içerisinde, faiz veya anapara

ödemelerinin değiştirilmesi

konusunda yapılan bir

sözleşmedir.

Döviz swapı (Para swapı):

Önceden belirlenen kurallar ve

süreler içinde iki tarafın belirli

bir miktardaki iki farklı para

birimini değiştirmesi ve belirli

bir süre sonunda değiştirilen

anaparaların geri verilmesi

konusunda anlaşmaya

vardıkları mali bir işlemdir.