164 Finansal Ekonomi
Hükümet politikası belirsizlikleri ise; mali ve parasal reformlar, fiyat kontrol
leri, ticari kısıtlamalar, millileştirme veya beklenmeyen hükümet düzenlemeleri,
kazancın yatırımcının ülkesine transferindeki engellemeler, yetersiz kamu hiz
metleri vb. riskleri kapsamaktadır. Bir ülkeye yatırım yapmış girişimciler için ya
tırımın bulunduğu ülke hükümetleri tarafından yapılan millileştirme ve el koyma
gibi eylemler, bu grup içinde yer almaktadır. Ulaşım ve haberleşme gibi devlete
ait ya da devlet tarafından sağlanan kamu hizmetlerinde yetersizlik, işletmelerin
başarısını ciddi şekilde etkileyebilmektedir. Özellikle az gelişmiş ülkelerde altyapı
yetersizlikleri işletmeleri olumsuz yönde etkilemektedir.
Makroekonomik belirsizlikler; enflasyon, nispi fiyat değişimleri, döviz kurları,
faiz oranları, ticari şartlarda değişme ve benzerlerini kapsar. Enflasyon, materyal
veya işgücü maliyetinde, finansal maliyet ve fiyat politikalarında belirsiz artışlara
neden olur. Fiyat değişiklikleri, genel fiyat enflasyonu şeklinde veya tüketim mal
ları veya girdilerin (hammadde ve işgücü gibi) fiyatlarının nispi değişmesi şek
linde olabilir. Döviz kurunda satınalma gücü paritesindeki sapmalar, ithalatçı ve
ihracatçı işletmeler doğrudan, ihracatçı ve ithalatçı olmasa bile diğer işletmelerin
rekabeti nedeniyle bütün işletmeleri dolaylı olarak etkiler. Faiz oranlarındaki de
ğişmeler ise, finansman maliyetlerini ve yatırım gelirlerini etkilemektedir.
Sosyal belirsizlikler; sosyal ilgilerin değişmesi, sosyal huzursuzluk, karışıklıklar,
gösteriler ve küçük çaplı terörist hareketleri kapsar. Kasten veya tedbirsizlik dola
yısıyla adam öldürme, hırsızlık, kasten yangın çıkartmak gibi olaylar da bu gruba
dahildir. Sosyal belirsizlikler, siyasal ve politik belirsizlikler için bir haberci olabilir.
Doğal belirsizlikler; yağış değişmeleri, kasırgalar, depremler gibi doğal fela
ketleri kapsar. Depremler, su baskınları ve hava şartlarından dolayı depolarda
veya taşıma araçlarında malların bozulması doğal belirsizliklerin getireceği risk
lere örnektir. Özellikle tarım sektöründe hava şartlarından büyük ölçüde etkilen
me söz konusudur.Sektöre İlişkin Belirsizlikler
Sektöre ilişkin belirsizlikler; girdiler, mamul ve rekabetle ilgilidir.
Girdi piyasası belirsizlikleri; üretimde kullanılan girdilerin yeterli miktar ve
kalitede elde edilmesiyle ilgili belirsizlikleri kapsar. Girdi üreticilerinin arzında
meydana gelen değişmeler veya diğer kullanıcıların girdi taleplerinde olabilecek
değişmeler bu gruba dahildir. Özellikle girdi piyasasına çok az sayıda üreticinin
hakim olduğu durumlarda, girdilerin istenilen zaman, kalite ve fiyatta temini ol
dukça güç olacaktır.
Mamul (ürün) piyasası belirsizlikleri; müşteri zevklerinde değişme, ikame
malların mevcudiyeti ve tamamlayıcı malların kıtlığı ile ilgilidir. Mamul piyasası
belirsizlikleri taleple ilgilidir ve bir endüstriye ait mamuller için talepte meydana
gelebilecek değişmeleri ifade eder. Talepteki değişmeler ikame ürünlerin mevcu
diyetinden veya müşteri zevklerindeki değişmelerden kaynaklanabilir. Örneğin;
ithal otomobiller için yedek parça temininde belirsizlik varsa, bu durum o otomo
bile olan talebi olumsuz yönde etkiler.
Rekabet belirsizliği; sektördeki mevcut işletmeler ile yeni girenler arasındaki
rekabetle ilgilidir. Yeni bir iş kurmak ya da mevcut işlerine ilişkin stratejik karar
lar vermek durumunda olan işletmeler, rakiplerin durumlarını da dikkate almak
zorundadırlar. Bir sektörün ürünlerini veya üretim sürecini etkileyen yenilikler,
işletmeler arasındaki yerleşmiş rekabet biçimini bozabileceği için bir tehlike oluş
turur ve risk faktörünü karşımıza çıkarır.Satınalma gücü paritesi:
birbirinden farklı para
birimleri arasındaki satınalma
gücünü eşitleyerek ülkeler
arasındaki fiyat düzeylerini
aynı seviyeye getiren bir
değişim oranıdır.
Sektöre ilişkin belirsizlikler;
girdiler, mamul ve rekabetle
ilgilidir.