7. Ünite - Risk ve Getiri 177
Operasyonel risk, işlem süreçlerindeki veya yönetim sistemlerindeki düzensizlikler
nedeni ile meydana gelebilecek finansal kayıplar olarak tanımlanmaktadır. Operas
yon riskinin de kendi içinde alt başlıklarından söz etmek mümkündür. Yöneticile
rin ve personelin yetersizliğinden, ihmalinden, görevlerini unutmalarından ya da
kötüye kullanmalarından veya kasıtlı olarak suç sayılan eylemleri gerçekleştirmele
rinden kaynaklanan riskler “personel riski” olarak adlandırılabilir. Bilgisayar ve ile
tişim sistemlerindeki teknik sorunlar ve aksamalar, virüs problemleri, yetersiz ya da
demode olmuş sistemlerden kaynaklanan riskler “teknik riskler”i oluşturur.
İşletmenin örgüt yapısı ve işleyişiyle ilgili sorunlardan doğan riskler; “o r g ani-
zasyon riski” adını alır. Örgüt içerisinde kademeler arasındaki bilgi akışının yeter
sizliği ve yetki sınırlarının kesin olmaması gibi sorunlardan kaynaklanan belirsiz
likler bu gruba girer. “Yasal riskler” ise, yapılan sözleşmelerin kanuni olarak geçerli
olmadığı veya doğru bir şekilde belgelendirilmediği durumlarda ortaya çıkmak
tadır. Özellikle uluslar arası işlemlerde, faaliyetlerin birden fazla hukuk düzenini
ilgilendirmeleri nedeniyle yasal risklerle karşılaşma olasılığı artmaktadır.
Bankacılıkta operasyonel riskin kaynaklarını hatırlayınız.
Bankalar açısından operasyonel risk; yetersiz veya başarısız iş süreçlerinden,
banka yönetimi ve çalışanları tarafından zaman ve koşullara uygun hareket edilme
mesinden, banka yönetimindeki hatalardan, bilgi, raporlama ve görüntüleme sis
temlerindeki aksaklıklardan dolayı bankanın zarar etme olasılığı olarak tanımlan
maktadır. Operasyonel risk, bir bankanın maliyetlerinin gelirlerini aşan bir biçimde
faaliyette bulunması ve bu nedenle özkaynaklarını yitirmesi ve özkaynaklarında
ciddi miktarda azalma yaşanması anlamına da gelmektedir. Sigorta şirketi açısın
dan operasyonel riskler; işletme yapısı içinde iş akışında hatalı satış, sahtekârlık,
kriminal eğilimler, sistem hatalarından kaynaklanan riskler olarak sayılabilir.
Sistemik Risk
Bir sistem bir bütüne ait birbiriyle doğrudan ve dolaylı ilişkiler içinde bulunan
parçalardan ve bu parçaların karşılıklı ilişkilerinden oluşmaktadır. Finansal sis
temler de para ve sermaye piyasalarıyla, aracı kurumları ve bankalarıyla, sigorta
şirketleriyle, işletmeleriyle ve nihayet bireysel ve kurumsal yatırımcılarıyla birer
sistemdir. Bu kurumlar ve taraflar arasındaki ilişkileri düzenleyen kurallar ve dü
zenlemeler de sistemin sağlıklı işlemesini sağlayan unsurlardır.
Sistemik riskler; sistemin çalışmasını ciddi şekilde bozan ve son aşamada sis
temin çöküşüne yol açan sorunlardır. Bu nedenle de çözümleri veya etkilerinin en
aza indirilebilmesi için alınacak tedbirleri değerlendirebilmek amacıyla sistemik
riskin tanımlanması gerekmektedir. Bu kapsamda sistemik riske yönelik olarak
geliştirilen tanımlamalar aşağıdaki gibi ifade edilebilir.
• Sistemik risk büyük bir şok veya daha geniş bir ifadeyle makro şoktur ve
ekonomideki tüm unsurları etkilemektedir. Ani ve genel olarak finansal
piyasalarda bilgi akımını kesen veya bilinenlerin anlamını yitirmesine yol
açan, böylece finansal piyasaların fonları ekonomide en verimli alanlara
yönlendirilmesini engelleyen beklenmedik olaylardır.
• Sistemik risk bir birimde başlayan şokun, zincirleme bir şekilde diğer ku
rumlara yayılmasını ifade etmektedir. Piyasa katılımcılarından bazılarının,
sözleşmeden doğam yükümlülüklerini yerine getirememelerinin, diğer ka
tılımcıların da yükümlülüklerini yerine getirememesine ve finansal sistem
lerde büyük sorunlara yol açtığı zincirleme reaksiyonlardır.
Basel II düzenlemesinde
operasyonel risk; sistemler,
insanlar, dış etkenler,
yetersiz ya da işlemeyen iç
süreçler nedeniyle ortaya
çıkabilecek kayıp riski olarak
tanımlanmaktadır.