116 Menkul Kıymet Yatırımları
İSLAMİ FİNANSMAN YÖNTEMLERİ
İslami finansman, her koşulda faizsiz faaliyet ve işlemlerin uygulandığı bir sistemi ifade
etmektedir. Bu sistemde yatırımcılar, katılım bankaları aracılığı ve genel olarak kâr zarar
ortaklığı esasına göre fon temin edebilirler. Faizsiz finansmanın temel amacı faizsiz yön-
tem ve araçlar ile en fazla kârın elde edilmesidir. Bu amaç doğrultusunda farklı ihtiyaç ve
kriterlere bağlı olarak mudaraba, muşaraka, murabaha, icara, selem satış, istisna, tever-
ruk, müzaara, karz-ı hasen vb. birçok farklı İslami finansman yöntemi geliştirilmiştir. Ay-
rıca sukuk, İslami türev ürün vb. finansal araçların yapısı, İslami finansman yöntemlerine
dayanmaktadır.Mudaraba
Mudaraba temel olarak emek ve sermayenin bir araya gelmesi ile kâr ortaklığını ifade et-
mektedir. Aynı zamanda faizsiz finansmanda en çok kullanılan yöntemler biridir. Söz ko-
nusu yöntemde belirli bir projesi, tecrübesi ya da yeteneği olan ancak finansman ihtiyacı
olan kişinin yatırımı finanse edilmektedir. Bununla birlikte finanse edilecek olan projenin,
faizsiz finansman prensiplerine bağlı olarak belirli ve tanımlanmış olması gerekmektedir.
Manipülasyon riskine karşı yatırıma ilişkin her unsurun açık ve net olması zorunludur.
Mudarabada en az iki taraf ticaret yapmak amacıyla bir araya gelmekte, taraflardan biri
emek ve tecrübesini diğer taraf ise sermayesi sunmaktadır. Bu bağlamda mudaraba, risk
sermayesine benzemektedir ve genellikle ticaretin finansmanında kullanılmaktadır. Ayrı-
ca mudaraba, emanete ve güvene dayalı bir fon kullanımı olması nedeniyle faizsiz banka-
cılığın en riskli finansman yöntemi olarak kabul edilmektedir.
Mudaraba yönteminde önceden belirlenen kâr paylaşımı ile finansman ihtiyacı kar-
şılanan kişiye “Mudarib” adı verilmektedir. Diğer yandan mudaribe sermaye sağlayan
taraf ise “Rabbü’l-mal” olarak adlandırılmaktadır. Mudaraba sonucunda elde edilen kâr,
rabbü’l-mal ve mudaribe arasında önceden belirlenen orana göre paylaşılmaktadır. Ayrı-
ca kârın hangi oranda paylaşılacağı konusunda herhangi bir kısıt bulunmamaktadır. Kâr
paylaşımı pazarlık usulü belirlenebilir. Diğer yandan faaliyet sonucu bir zarar oluşması
durumunda ortalığa sermaye sunan taraf zararı karşılar. Projeyi sunan emek sahibinin
zararı ise harcadığı emeğin boşa gitmesi ve karşılılık alamamasıdır.
Mudaraba, belirli koşullar baz alınarak kısıtlanması durumunda sınırlı ve sınırsız mu-
daraba olarak iki farklı şekilde gerçekleştirilebilir. Sınırlı mudaraba, faaliyetle ile ilgili za-
man ya da mekân sınırının olması durumunu ifade eder. Sınırsız mudaraba ise herhangi
bir kısıt getirilmeyen faaliyet ile ilgili finansmanı kapsamaktadır. Mudaraba yönteminde
üç ayrı taraf bulunabilir.
• Finansman ihtiyacını karşılayan sermaye sahibi / fon sağlayan mudi
• Proje sahibi girişimci ,emek sahibi
• Belirtilen tarafların vekili olarak banka
Mudaraba işleminde belirtilen üç tarafın bulunması durumunda bankalar finansman
sağlamaları durumunda “rabbü’l-mal”, fon toplamaları durumunda ise mudarib konu-
munda olurlar. Bu durumda banka hem girişimci hem de sermaye sağlayan taraf ile ayrıca
sözleşme imzalamaktadır. Tüm sermayenin banka tarafından karşılanmaması durumun-
da kâr üçe bölünmektedir. Zarar durumunda ise banka ve mevduat sahibi zararı birlikte
karşılar. Banka, olası zarardan kaçınmak ya da yatırımın gerçek kârlılığını belirleyebilmek
için mudaraba öncesinde fizibilite yapmaktadır. Bununla birlikte banka, fon talep eden
taraftan faaliyetlere ilişkin hesapların düzenli bir şekilde tutulmasını isteyebilir. Ayrıca
banka önceden belirlenen şartlar dışında gerçekleşen faaliyetler ile düzensiz çalışma so-
nucu ortaya çıkabilecek zarar olasılığına karşı denetim yetkisine sahiptir.Mudaraba, emek ve sermayenin
bir araya gelmesi ile kâr ortaklığını
ifade etmektedir.