150 Menkul Kıymet Yatırımları
TÜRKİYE’DE YATIRIM FONLARINA YATIRIM
Yatırım fonları Türk hukuk sistemine 1982 yılında yürürlüğe giren 2499 sayılı Sermaye
Piyasası Kanunu ile girmiştir. Yatırım fonları ile ilgili düzenlemeler 28.07.1981 tarihinde
kabul edilmiş ve 1982 yılında yürürlüğe girmiştir. Fakat, Sermaye Piyasası Kanunu’nun
uygulanmaya başlamasından önce de Türkiye’de ilk yatırım fonu denemesi yapıldığını
görmek mümkündür.
Türkiye’de menkul kıymet yatırım fonlarının kurulması ve katılma belgelerinin piyasa-
ya sürülmesi ile ilgili olarak ilk örneğe 1979 yılında rastlanmıştır. Bu tarihte bir bankerlik
kuruluşu olarak çalışan MEBAN Menkul Değerler Bankerlik ve Finansman A.Ş. bünye-
sinde MEBAN yatırım fonu adı altında bir fon kurulmuş ve iştirak belgeleri piyasaya sü-
rülmüştür. Ülkemizde yatırım fonlarının başlangıç tarihi 1987 olarak kabul edilmektedir.
Başlangıç tarihinin 1979 değil de 1987 olmasının nedeni, bankaların, bankerler aracılığıy-
la mevduat sertifikası alış ve satışının yasaklanmasıdır. Bu yasak mali piyasada büyük bir
çalkantıya yol açmış ve yatırımcılar paralarını bankerlerden geri almak istemiş ancak ban-
kerler, çıkardıkları senetler için taahhüt ettikleri geri alma sözlerini yerine getirememiş-
lerdir. Başarısızlıkla sonuçlanan ve 1980’li yıllarda mali piyasada krize neden olan banker-
lik uygulamalarının, gerçek anlamda yatırım fonu uygulaması olarak kabul edilmesi söz
konusu değildir. Bu nedenle ülkemizde ilk resmî yatırım fonu uygulaması 1987 yılında İş
Bankası tarafından ihraç edilen katılma belgeleri olarak kabul edilmektedir.
Yatırım fonları, 1970’li yılların sonlarına doğru Türkiye’de konuşulmaya başlanmış ve
fon kurulması konusunda girişimler olmuştur. Ancak yasal zemin 1980’li yılların başla-
rında oluşturulabilmiştir. Türkiye’de hızla gelişen finans alanında yatırım fonlarının geli-
şiminin başlangıcı 1987 yılına dayanmaktadır. Ülkemizde yatırım fonlarının kuruluşu ve
yönetimi yalnızca Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş portföy yönetim
şirketleri tarafından gerçekleştirilmektedir. Portföy yönetim şirketleri de işlemleri kendi
adına ve fon hesabına olmak üzere Sermaye Piyasası Kanunu’nun belirlediği yatırım araç-
ları dahilinde portföyleri oluşturabilmektedir. Gelişmiş ülkelerle kıyaslandığında, yatırım
fonlarının ülkemizdeki gelişim süreci oldukça yavaş bir seyir izlemiştir. Ayrıca, alandaki
ilk örneklerin çok daha sonraları ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Yatırım fonlarının Türki-
ye’deki piyasalarda işlem görmesinin gecikmesinde başlıca üç önemli neden vardır. Bun-
lardan ilki Borsa İstanbul’un açılmamış olmasıdır. Borsa faaliyete geçmediği için menkul
değer alım-satımları rayiç bedel üzerinden yapılamamıştır. Ayrıca kurulacak bir fona ya-
sal yoldan portföy oluşturmak olanaksızdır. İkinci neden Sermaye Piyasası Kurulu’nun
katılma belgelerinin halka arzına dair tebliğinin gecikmiş olmasıdır. Bu tebliğ ancak Ara-
lık 1986’da yayımlanmıştır. Üçüncü ve son neden, vergi yasalarından kaynaklanmıştır.
Kurumlar Vergisi’nden muaf olan fonlar, Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesine göre
%10 stopaja tabi olmalarının fonlara ilgiyi azaltacağı düşüncesiyle kurumlar/kurucular
katılma belgesi ihraç edememişlerdir. Bu sorun Ağustos 1987’de giderilebilmiş ve katılma
belgelerinin halka arzı başlamıştır.