Palme Yayınları - TYT Kimya Konu Anlatımlı 2018-2019

Çözümlü Sorular

Palme Yayınevi

PERİYODİK   ÖZELLİKLERİN    DEĞİŞİMİ

A.  ATOM    YARIÇAPI

Atomun  büyüklüğü,  yan  yana    iki     metal  atomunda    çekirdekler arasındaki  mesafenin   yarısı  

olan    atomik  yarıçap ile tanımlanır.

Periyodik   sistemde    atomların   yarıçaplarının  değişimi    periyot içinde  ve   grup    içinde olmak   

üzere   iki farklı  şekilde incelenir.

Periyodik   Tabloda Yarıçapların    Değişimi

♦ Bir    periyot    içinde  soldan  sağa    gidildikçe  temel   enerji  düzeyi  aynı     kalırken   çekirdek    yükü    

birer    birer   artar. Yalnızca    son  katmanlarındaki    elektron    sayısında   bir  artış   olur.   Çekirdekteki

proton  sayısının   artması neticesinde,    son  katmandaki elektronlar daha    iyi  çekilerek  yarı-

çapta   bir miktar  küçülmeye   neden   olur.   Fakat   bu  genellemeye soy gazlar  dahil   değildir.

Yani    temel   enerji  düzeyi  sayısı  eşit     olan    atomlardan proton  sayısı  büyük   olanın  yarıçapı-

nın küçük   olması  beklenir.   Örneğin,

6 C:        2   )   4    ) 9 F:     2   )   7    )

C   ve   F’nin  katman  elektron    sayısı  2’dir.  F’nin   proton  sayısı  C’ninkinden daha    büyük   ol-

duğu    için    atom    yarıçapı    daha    küçüktür.   Yarıçapları;    C   >   F’dir.

♦ Bir    grup   içinde  yukarıdan   aşağı   doğru   inildikçe   en   dış     elektronun bulunduğu   katman  

sayısı  çekirdekten uzaklaşır.  Bu   da  çekirdeğin çekim   gücünü  zayıflatır. Dolayısıyla atom    

yarıçapı    artar.  Örneğin,

4 Be:       2   )   2    ) 12 Mg:       2   ) 8 ) 2  )

Be  ve   Mg  aynı    gruptadır. Mg’nin  çekirdek    çevresindeki    katman  sayısı  daha    fazla   oldu-

ğundan  çapı    daha    büyük   olur.   Yarıçapları;    Mg  >   Be’dir.

♦ Aynı  periyotta   sağdan  sola    doğru   gidildikçe  genellikle  atomların   yarıçapları büyür.

♦ Aynı  grupta  yukarıdan   aşağı   doğru   inildikçe   atomların   yarıçapları büyür.  

İyon    Yarıçaplarının  Değişimi

♦ Bir    atom   ya   da  iyon    elektron   verdikçe    elektron    başına  düşen   çekirdek    çekim   kuvveti art-

tığından    çapı     küçülür.   Yani     nötr    duruma göre     çekirdekteki   protonlar   elektronları    daha    iyi 

çekerler    ve   böylece    katyonların yarıçapı    nötr     atomlardan daha    küçük   olur.    Örneğin,    13 Al  

ile  13 Al3+    atom    ve  iyonlarının çapları arasındaki  ilişki,

13 Al:  2   ) 8 )   3    ) 13 Al3+: 2   ) 8 )

13 Al    atomu  3    katmanlı    13 Al3+    iyonu   2    katmanlıdır.   Katmanı az   olan    taneciğin  çapı     daha   

küçüktür.   Çapları:    Al  >   Al3+    dır.

♦ Bir    atom   ya   da  iyon    elektron   aldıkça elektron    başına  düşen   çekirdek    çekim   kuvveti aza-

lacağından  yarıçapı    büyür.  Yani     nötr    duruma göre     pozitif    yüklü   tanecik sayısı      (proton)    

sabitken    negatif yüklü   tanecik sayısı  (elektron)  arttığından elektronlar daha    serbest hare-

ket  edebilirler    ve   böylece    anyonların  yarıçapı    nötr     atomlardan daha    büyük   olur.    Örneğin,   

8 O ile  8 O

2–  atom    ve  iyonlarının çapları arasındaki  ilişki;

8 O:    2   )   6    ) 8 O2–:   2   ) 8 )

2–  yüklü   iyon     oluşurken  proton  sayısı  değişmeden  elektron    sayısı  arttığından elektron    

başına  düşen   çekirdek    çekim   kuvveti azalır. Çapları O2– >   O’dur.

İzoelektronik   Taneciklerin    Yarıçaplarının  Karşılaştırılması

♦ İzoelektronik taneciklerin    yarıçapları kıyaslanırken   elektron    sayıları    eşit     olduğundan po-

zitif   yüklü   tanecik (proton)    sayısına    bakılır.

♦ İzoelektronik katyonlar   arasında    iyon     yükü   büyük   olanın  (veya   proton  sayısı  büyük   ola-

nın)     yarıçapı   küçüktür.   Çünkü   elektron    sayıları    aynı     iken    katyonlardan   proton  sayısı  daha    

fazla   olan     elektronları   daha    güçlü   çeker.  Örneğin,     11 Na+,     12 Mg2+    ve   13 Al3+    iyonlarının 

yarıçapları arasındaki  ilişki;

11 Na+ > 12 Mg2+ > 13 Al3+  şeklinde    olur.

♦ İzoelektronik anyonlar    arasında    iyon     yükü    küçük  olanın  (veya   proton  sayısı  küçük   olanın) 

yarıçapı    büyüktür.   Çünkü   elektron    sayıları    aynı     iken    anyonlardan    proton  sayısı  daha    fazla   

olan     elektronları   daha    güçlü   çeker.  Örneğin,     15 P3–,     16 S2– ve   17 Cl– iyonlarının çapları ara-

sındaki ilişki;

15 P3– > 16 S2– > 17 Cl– şeklinde   olur.

Elektron    alan     atomun çapı     büyür. Elektron    veren   atomun  çapı     küçülür.   İyonda  çe-

kim ep  oranı   ile  doğru  orantılıdır.    Ayrıca  iyonik  bileşiğin   fiziksel    ve   kimyasal   özelliği

iyon    yarıçapı    ile ilgilidir.

Not

44.Aşağıda  element çifti-atom  yarıçap-

ları     arasındaki ilişki   eşleştirmesinden   

hangisi yanlış  verilmiştir?

Element çifti

Atom

yarıçapları 

arasındaki

ilişki              

A) 11 Na    –    17 Cl 11 Na    >    17 Cl

B) 11 Na    –    19 K 19 K > 11 Na

C) 12 Mg    –    13 Al 12 Mg    >    13 Al

D) 9 F  –    17 Cl 17 Cl    >    9 F

E) 3 Li –    6 C 6 C > 3 Li

45. A grubunda bulunan X, Y ve Z element-
    leri ile ilgili şu bilgiler veriliyor;
    – X ile Z aynı gruptadır.
    – Y ile Z aynı periyottadır.
    – X’in atom yarıçapı en büyüktür.
    Buna göre, X, Y ve Z elementlerinin
    periyodik cetveldeki konumları için
    
    aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Y Z

X

B)   X Z

Y

C) Z Y

X

D) (^) Z Y
X
E) Z
X Y

46. 
    
    
    
    3. periyottaki X ve Y elementlerinin oluş-
       turduğu X2+ ile Y5+ iyonlarının elektron
       
       sayıları eşittir.
       Buna göre,
       I. Y’nin atom numarası, X’inkinden 3
       
       fazladır.
       II. Atom çapları arasındaki ilişki
       
       Y > X’tir.
       III. X2+ ile Y5+ iyonlarının çapları arasın-
       daki ilişki Y5+ > X2+’dir.
       yargılarından hangileri yanlıştır?
       A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
       D) II ve III E) I, II ve III
    
    
    
    

2.Ünite ATOM VE PERİYODİK SİSTEM