ŞEYHLİĞİN PSİKANALİZİ
“Türkiye’de şeyhlik psikolojisi sadece dinde değil, siyaset dahil bütün
alanlarda egemendir.”
Psikanaliz; davranışların, bilinçdışı kaynaklarını ortaya çıkarmaya çalışır. Kişiliği
oluşturan psikolojinin arkasındaki nedenleri analiz eder. Şeyhliği analiz edebilmek
için hem dini karakteri hem de psikolojiyi bilmek gerekir. Biz dini karakteri kendi
bilgimizle, psikolojik bilgileri ise uzmanlarından alarak bu psikanalizi yapıyoruz.
Şeyhlik; bir bozuk psikolojinin boyutlarını içeren bir portmanto sözcüktür. Bu
psikoloji, kendisini davranışlarda dışavurur. Felsefe disiplinleri olan davranışçılık
ve fenomenoloji, davranışların dışavurumlarını irdeleyerek “özleri (numen)”ni
ortaya koyar. Felsefenin bir görevi olgu, obje ve olayların mahiyeti olan
numenlerini okumaktır.
“Şeyhliğin demokrasi ile bağdaşmamasının bir nedeni şeyhliğin
psikolojisidir.”
BÜYÜK ADAM OLMAK İSTEĞİNİN NEDENLERİ
Megalomani
Şeyhlik; büyük adam olma, adam yerine konma isteğinden kaynaklanır. Şeyh
olmanın psikolojik kaynağı, megalomani duygusudur. Megalomani, büyüklük
kuruntusu ile kişinin kendisine gerçekle uyuşmayan üstün nitelikler
yakıştırmasıdır. Psikolojiye göre; megaloman kişi, kendini büyük görür ama
büyük değildir. Gerçekle ilgisi olmayan kişiler, üstün yetenekler taşıdıklarına
inanır, kendinin farklı özelliklerden dolayı diğer kişilerden üstün olduğunu
düşünür ve bunu kabullenir. Bu kişiler narsistik kişilik yapısında olurlar. Şeyhlik
de kendisinde insanüstü tanrısal özellikler ve güçler bulunduğu sanısındadır.
Megaloman kişi bilgi sahibi ve uzman olmadığı konularda kendine güvenir.
Megaloman kişi aynı zamanda nöropattır. Nöropatlık, sinirsel açıdan
dengesizliktir. Nöropat kişi kendi haddini kabul etmeyip, kendisine üst olan
düzeylere dahi ayar vermeye çalışır.
Megalothimia/Büyük OlmanınTanınması
Şeyhlik, küçük olup büyük olmak isteyen kişilerin işidir. Üstlerin değil, astların
büyütmeleriyle büyük olunan sistemdir. Küçük olanın büyük olması, küçük
insanların onu büyük kabul etmelerine dayanır. Sınavları geçerek ya da insanlık
tarafından büyük yapılmak sistemi değildir. Büyük olmanın, insanların büyük
olarak tanımalarına bağlı olmasına felsefede “megalothimia” adı verilir.
Megalothyimia; üstün olma anlamındaki megalove tanınma olan thymia ya da
thumos kavramlarının birlikte varlığıdır. Bu terkibe göre; diğerlerinden üstün
olmanın, başkaları tarafından belirlenmesi ihtiyacı ve güdüsü demektir. Şeyhlik,
megalothymotik psikolojik karaktere sahip olmak demektir.
Üstün ve Güçlü Olmak İsteği
Diğer insanlardan üstün ve güçlü olmak isteği şeyhlik psikolojisidir. Üstünlük
psikolojisi; kişinin doğuştan var olan aşağılık kompleksine dayanarak kendini
diğer insanlardan daha üstün görme, yüceltme karmaşasıdır. Kişi hep üstün
duruma geçme, sahip olma, kendini kahraman gibi görme davranışları gösterir.
İmtiyazlı duruma geçmek amacıyla başkalarına üstünlük taslamak bir hastalıktır.
Çağımızda üstünlük demek, başkalarından üstte ve imtiyazlı olmak değildir.
Çünkü çağımızda eşitlik vardır. İnsanlık kalitesini yükseltmek, insan kalitesi
açısından kusursuzluk için harcanan makbul çaba harcamaktır. Alfred Adler
(1870-1936), bunun insanda doğuştan var olduğunu söyler. Üstün olma çabası,