doen ‘bij te blijven’, is de wens om dat te doen een essentiële menselijke
eigenschap. Want voor holenmensen gold dat diegenen die achteraan kwamen
sloffen niet alleen de lunch zouden missen: ze zouden misschien zelfs wel de
lunch wórden.^14 Wat het gesprek van Chroesjtsjov en Nixon duidelijk maakt is
dat tegen elkaar opboksen voor landen van even groot, fundamenteel belang is
als voor individuen.
Dat besef vormt de sleutel tot het begrijpen van de twintigste eeuw en is ook
de reden waarom het kapitalisme als gedachtegoed zo is aangeslagen. Want
naarmate de eeuw vorderde en het kapitalisme miljoenen mensen in de VS, het
Westen en Japan uit de armoede haalde, leek de stagnerende levensstandaard van
mensen die elders leefden en de systemen waar hun leiders voor hadden gekozen
nóg beroerder. Officiële nieuwsagentschappen moesten hoe langer hoe meer
moeite doen om te ontkennen dat hun landen achterbleven. En het werd
duidelijker dat, toen de captains of consciousnes in de jaren twintig en dertig op
een tweesprong kwamen, zij het juiste pad hadden gekozen. Want het
kapitalistische systeem, gedreven door consumentisme en geschraagd door
materialistische waarden, was niet alleen anders: het was beter.
Na de val van de Berlijnse Muur en het IJzeren Gordijn gingen veel
communistische en andere landen toch ook elementen uit dit systeem
overnemen, voornamelijk de materialistische waarden, opzichtige consumptie en
de wegwerpcultuur. Dat heeft ertoe geleid dat miljoenen mensen in de hele
wereld nu een beter leven leiden, precies zoals in de vorige eeuw gebeurde in de
westerse wereld. Hoe het gebeurt is niet helemaal duidelijk, maar de
internationale handel (met een kern van materialistische consumptie) haalt
wereldwijd meer mensen uit de armoede dan ooit tevoren. Veel mensen,
waaronder Jom Yong Kim, president van de Wereldbank, geloven zelfs dat we
de armoede in 2030 misschien wel nagenoeg hebben uitgeroeid.^15 Dat is een
van de redenen waarom het materialisme, gevoed door mensen en landen die
niet wilden onderdoen voor de buren, ongetwijfeld het beste idee was van de
twintigste eeuw.^16 Maar wat ís het ironisch dat het ons in de 21e eeuw ook een
van de meest urgente problemen heeft opgeleverd.