te gluren, te voorkomen dat honderdduizenden mensen ernaar keken. Alles wat
Austin wilde, was een paar honderd konijnen op zijn land om op te schieten, een
paar om aan vrienden te schenken en om zijn sociale status te onderstrepen. Het
laatste wat hij wilde was het land ruïneren dat zo goed voor hem was geweest,
grondprijzen verlagen en een plaag creëren die miljoenen manuren en miljoenen
dollars verslindt.
De wet van de onbedoelde gevolgen is een handig model, omdat die ons
eraan herinnert dat mensen vaak een nietsvermoedende rol spelen in hoe de
cultuur zich ontwikkelt. ‘Verandering,’ zo stelt de Britse historicus Ian Morris,
‘wordt veroorzaakt door luie, gierige, angstige mensen die zoeken naar
gemakkelijker, lucratiever en veiliger manieren om dingen te doen.^4 En ze weten
bijna nooit waar ze mee bezig zijn.’ Met andere woorden: wat ook de intenties
van mensen zijn wanneer ze iets doen, ze weten zelden wat het uiteindelijke
resultaat van hun acties zal zijn. Dat is de wet van de onbedoelde gevolgen.^5
Neem nu de scheppers van de Industriële Revolutie. Wisten zij waar hun
acties toe zouden leiden of konden zij zich dat voorstellen? De mensen die
pogingen deden om gemakkelijker, winstgevender en veiliger te werken, om
metaal te maken en om van de ene naar de andere plaats te reizen: beseften zij
dat al die veranderingen samen de wereld voor altijd zouden veranderen?
Natuurlijk niet. Het is onwaarschijnlijk dat ze probeerden een revolutie te
ontketenen van welke aard ook, behalve dan in hun eigen vakgebied of ten
behoeve van eigen gewin. Het is ook heel onwaarschijnlijk dat ze de gevolgen
van hun handelingen en uitvindingen al hadden voorzien, vooral de
wijdverbreide overproductie in de jaren twintig van de vorige eeuw. Ze waren
geboren en grootgebracht in een tijd dat schaarste het belangrijkste kenmerk van
de maatschappij was. De grootste zorg van de meeste mensen was dat ze niet
genoeg hadden. Voor hen zou het heel moeilijk zijn geweest zich voor te stellen
dat hun grootste zorg zou worden dat hun gezamenlijke uitvindingen tot zo’n
enorme overdaad zouden leiden dat er té veel was.
Het is trouwens ook niet erg waarschijnlijk dat de captains of consciousness
– de mannen en vrouwen die stelden dat verspilling goed was en die het
probleem van overproductie oplosten door een cultuur van materialistische
consumptie te scheppen – zelf beseften dat de wegwerpcultuur zou leiden tot alle
problemen die mensen vandaag de dag ervaren met het verzuipen in spullen. Ze
hadden vast niet gedacht dat dit ons opnieuw naar een kruispunt zou leiden.