toegang toe hebben. Als je het zo bekijkt, ziet het ernaar uit dat minimalisme een
elegante, eenvoudige oplossing biedt en dat het antwoord op de eerste twee
vragen helder is. Ja: minimalisme zou het probleem van kopje-onder gaan in
spullen oplossen. En ja: als je het zo bekijkt, zou je minimalist moeten worden.
Betekent dit dan ook dat we in de toekomst op enig moment allemaal
minimalisten zullen zijn? Om die vraag te beantwoorden en vol vertrouwen te
kunnen bepalen of minimalisme het materialisme zal vervangen als dominant
waardensysteem, moeten we natuurlijk een diepgaand onderzoek uitvoeren. De
eerste plaats waar we moeten kijken, is het verleden. Is er een precedent voor dat
wat er nu gebeurt, voor een complete culturele omslag?
Die vraag is van vitaal belang. Want veel mensen zullen zeggen dat al dit
gewauwel over een verlichte, nieuwe manier van leven weliswaar aardig is, maar
dat het materialistische consumentisme gewoon veel te goed geworteld is en dat
onze cultuur blijft zoals die is. Dat standpunt kun je beschouwen als een typisch
reactionair antwoord van knorrige oude mensen die belang hebben bij een status
quo. Je kunt ook denken dat het wijst op een gebrek aan verbeeldingskracht.
Denken dat alles altijd hetzelfde zal blijven, vergt tenslotte veel minder mentale
souplesse dan je voorstellen hoe het anders zou kunnen zijn. Maar het is
ernstiger: denken dat alles altijd hetzelfde zal blijven is – welbeschouwd – van
de zotte.
Want dingen veranderen. De technologie verandert. Onze kleding en cultuur,
wat we eten en hoe we denken: het verandert. Hoe kun je anders al het volgende
verklaren: auto’s, camera’s, mobieltjes met ingebouwde camera’s, broeken met
wijde pijpen of skinny jeans, de veranderende structuur van het gezin, de
opkomst en ondergang van de gezinsmaaltijd, vrouwenkiesrecht? Verandering is
onvermijdelijk. Als dát een feit is, dan wijzigt de vraag van ‘Zullen dingen
veranderen?’ in ‘Hoe zullen dingen veranderen?’
Voor die vraag moeten we eigenlijk eerst kijken naar een andere periode
waarin de meerderheid van de mensen hun normen en waarden, instelling en
gedrag veranderden. Is dat ooit eerder gebeurd? Ja: dat hebben we gezien via het
verhaal over hoe de captains of consciousness in de twintigste eeuw een nieuwe
wegwerpcultuur hebben geschapen. De instelling, normen en waarden en het
gedrag van een rijke, cultureel gevormde, nieuwsgierige, innovatieve minderheid
veranderde, en toen volgde het leeuwendeel van de mensen in onze
maatschappij. Ze zochten geluk en status in materiële zaken. Ze vonden
zingeving en vervulling in het streven naar een betere levensstandaard voor