Finansal Ekonomi

154 Finansal Ekonomi

Özet

Döviz kuru ile ilgili kavramları tanımak

Uluslararası ödemeler, daima ulusal paraların

birbirine dönüştürülmesini gerektirmektedir.

Çeşitli para birimlerinin birbirine çevrilme zo-

runluluğu bu paraların hangi oran üzerinden

birbirine dönüştürülmesi gerektiği sorununu

ortaya çıkarmaktadır. Bir bir para birimi ile baş-

ka bir para birimi arasındaki değişim oranına

döviz kuru denilmektedir.

Eğer döviz kuru, bir birim yabancı para ile de-

ğiştirilebilen yerli para miktarı olarak tanımla-

nıyorsa (1$ = T2 gibi) buna direkt kotasyon yön-

temi diyoruz. Tersine döviz kuru, bir birim yerli

paranın karşılığı olan yabancı para tutarı (T1 =

0,5 $ gibi) şeklinde ifade edilirse buna da dolaylı

kotasyon adı verilmektedir.

İki para birimi arasında doğrudan doğruya uy-

gulanan kura düz-kur denilmektedir. Yurtiçi pi-

yasalarda yerli para içermeyen gösterimler yani

yabancı paraların birbirleri cinsinden gösterimi

çarpraz kur olarak tanımlanmaktadır.

Nominal döviz kuru, daha önce belirtildiği gibi,

bir para biriminin başka bir para birimi cinsinden

değeridir. Nominal kurların belirli bir zaman içe-

risinde yabancı ülkedeki enflasyon oranı (Pf) ile

yurtiçi enflasyon oranına (P) göre düzeltilmesin-

den elde edilen kura reel döviz kuru adı verilir.

Uzun ve kısa dönemde denge döviz kurunun belir-

lenmesini, döviz kuru dengesinin değişmesine yol

açan faktörleri ve döviz kuru sistemlerini açıklamak

Denge döviz kurunda değişmeye neden olan

faktörler arasında, ülkeler arasındaki farklı enf-

lasyon oranları, farklı faiz oranları, beklentiler,

merkez bankalarının müdahaleleri, ithalat-ihra-

cat talebi, reel gelir gibi unsurlar yer almaktadır.

Geleneksel döviz kuramı yaklaşımlarından en

önemlileri dış ticaret akımları yaklaşımı ve sa-

tınalma gücü paritesi teorisidir. Geleneksel

yaklaşımlarda döviz kurlarının uzun dönem

belirleyicileri dikkate alınmakta; kısa dönemde

belirleyicileri üzerinde durulmamaktadır.

Dış ticaret akımları yaklaşımına göre, dövizin

denge fiyatı, ithalat ve ihracattan kaynaklanan

döviz arz ve talebine göre belirlenmektedir. Dış

ticaret bilânçosunun fazla verdiği ya da ihracatın

ithalattan fazla olduğu bir durumda ulusal pa-

ranın değeri artarken, dış ticaret bilânçosunun

açık verdiği ya da ithalatın ihracatı aştığı bir du-

rumda ulusal para değer kaybına uğramaktadır.

Satın alma gücü paritesi teorisi tek fiyat kanunu

ilkesine dayandırılmaktadır. Satınalma gücü pa-

ritesi teorisi tek fiyat yasasının bütün mallar için

geçerli oluğunu kabul etmekte ve ülkelerin fiyat-

lar genel düzeyi ile döviz kurları arasında ilişki

kurmaya çalışmaktadır.

Bu kuramın altında yatan temel düşünce ülkeler

arsındaki fiyatlar genel düzeyi oranlarının denge

döviz kurunu temsil etmekte olduğudur. Satınal-

ma gücü paritesi yaklaşımına göre döviz kuru,

yurtiçi fiyatlar genel düzeyi ile yurtdışı fiyatlar

genel düzeyi arasındaki orana eşit olacaktır.

Buna göre yurt içi fiyatlar yurt dışı fiyatlardan

ne denli yüksekse döviz kuruda o denli yüksek

olmaktadır.

Faiz paritesi yaklaşımı, ülkelerin faiz oranları

arasındaki farklılıklara dayanarak döviz kurları-

nı açıklamaktadır. Yur tiçi ve yurt dışı finansal

varlıklar arasında tam ikame söz konusu oldu-

ğunda çeşitli finansal varlıkların getiri oranları

eşitlenmektedir. Bu eşitlik faiz paritesi koşulu

olarak ifade edilmektedir.

Döviz kurlarının belirlenmesine yönelik olarak

uygulanan sistemlere döviz kuru sistemleri de-

nilmektedir. Günümüzde ülkelerin uygulamakta

olduğu döviz kuru rejimleri, bir uçta ulusal pa-

ranın yerini yabancı paraya bıraktığı; diğer uçta

tam esnek kurların yer aldığı, arada para kurul-

larının, sürünen paritelerin, bir bant içinde sü-

rünen paritelerin ve yönetimli dalgalanmaların

bulunduğu bir çeşitlilik arz etmektedir.

1

2