7. Ünite - Risk ve Getiri 163
Kesin olarak bilinmesi ve öngörülmesi mümkün olmayan, zamanla değişime
uğrayabilen ve yönetilebilen bir olgu olan risk, gelecek dönemdeki bir zaman di
liminde, beklenen bir sonuçtan, pozitif veya negatif bir yönde farklılaşma nede
niyle, kayıp ya da zarara uğrama ihtimalidir. İstatistiki olarak, beklenen sonuçtan
sapma ve sapmanın büyümesi de riskin artması olarak tanımlanmaktadır. Riskin
artması, bir olayın muhtemel sonuçlarıyla doğrudan ilgilidir. Muhtemel olayın tek
bir seçeneği var ise risk sıfırdır; birden fazla seçenek var ise risk söz konusudur.
Risk iki bileşene sahiptir: 1) Hedeflenen bir sonuçtan farklı bir sonuca ulaşma
durumu (ihtimali) ve 2) İhtimalin gerçekleşmesi halinde ya da riskin oluşması
durumunda oluşacak hasar veya kayıplar.
Ekonomik veya sosyal faaliyette bulunan gerçek veya tüzel kişilerin temel
amaçlarından biri, değer üretmektir. Kâr veya getiri elde etmek olarak ifade edi
lebilen değer, nakit ve pazar payı gibi doğrudan, verimlilik artışı ve maliyet aza
lışı gibi dolaylı kazanımlar içerebilmekte, parasal veya parasal olmayan ifadelerle
tanımlanabilmektedir. Değer üretim süreci, belirli girdilerin tüketilerek çıktıların
elde edilmesidir. Süreç içinde beklenen değerin elde edilememesi veya elde edilen
değerin beklentileri tümüyle karşılayamaması gibi süreç öncesindeki hedeflerden
farklı sonuçlara ulaşılabilmektedir. Ulaşılan sonucun, hedeflerden farklılaşması
ihtimali risk olarak tanımlanmaktadır.
Risk ve değer, ekonomik faaliyetin doğasında aynı anda var olan, aralarında
doğrusal ilişki bulunan ve birbirlerini tamamlayan iki olgudur. İşletmelerin de
ğer üretme süreci kârlılık, büyüme, ödeme gücü ve sosyal sorumluluk hedeflerini
kapsamaktadır. Bu hedeflerin gerçekleştirilmesinde ise riskler önemli bir tehdit
unsurudur. İşletmeler, değer üretimini azami, bu değerleri tehdit eden riskleri as
gari düzeyde tutmak ve bu iki olgu arasında bir denge oluşturmak için maruz
kalınan riskleri yönetmek zorundadır.
Risk ile fırsat, şans ve karmaşıklık kavramları arasındaki ilişkiyi hatırlayınız.
RİSKİN KAYNAKLARI
İşletmeler, faaliyet sürecinde çok sayıda risk ile karşı karşıyadır. Bu risklerin bir
bölümü sadece o işletmeye özgü iken bir bölümü ise belirli sektörlerdeki işletme
lerin bir bölümünü, tümünü veya ekonomideki bütün işletmeleri etkileyebilmek
tedir. İşletmelerin içinde bulundukları doğal çevre, ekonomik ve politik sistem,
hukuki, kültürel, teknolojik, toplumsal, finansal alt yapı, rekabet, güvenlik, iç ko
şullar vb. faktörlerin her biri risk kaynağıdır. Yaşanan krizlerden edinilen tecrü
beler ışığında, zayıf veya yetersiz bir risk yönetimi de yeni bir risk kaynağı olarak
kabul edilmektedir. Bu nedenlerle işletmeler için kendileri ile ilgili belirsizlikler
yanında genel çevre ve sektöre ilişkin belirsizlikler de risk kaynağıdır. Söz konusu
risk kaynakları aşağıdaki gibi sıralanabilir.
Genel Çevresel Belirsizlikler
Genel çevresel belirsizlikler; politik belirsizlikler, hükümet politikası belirsizlikle
ri, makroekonomik belirsizlikler, sosyal belirsizlikler ve doğal belirsizlikleri kap
samaktadır.
Politik belirsizlikler; genellikle politik rejim değişiklikleri ile ilgilidir. Politik
sistemde mevcut veya potansiyel değişmeler ile ilgili tehlikeleri ve fırsatları yansı
tır. Savaş, devrim, hükümet darbesi, hükümet değişimi gibi politik istikrarsızlığa
sebep olabilecek değişmeler bu gruba dahildir.
Olasılık; bir şeyin olabilmesi,
olabilirlik, ihtimal, bir
olayın ortaya çıkmasının
beklenilmesi ancak tam bir
kesinliğin bulunmaması
durumudur.