7. Ünite - Risk ve Getiri 165
İşletmeye Özel Belirsizlikler
Bu belirsizlikler işletmeyle ilgili olup, faaliyetle ilgili belirsizlikler, yasal sorumlu
luk belirsizlikleri, araştırmageliştirme belirsizlikleri, kredi belirsizlikleri ve dav
ranışsal belirsizliklerden oluşmaktadır.
Faaliyetle ilgili belirsizlikler; işgücü, girdi arz ve üretim belirsizliklerini kap
sar. Kalifiye işgücü ve diğer girdilerdeki belirsizlik sektörden çok işletmeye özel
dir. İşgücü huzursuzlukları ve grevlerden dolayı işçi verimliliğindeki değişimleri
kapsar. Hammadde yetersizliği, girdilerin kalitesinde meydan gelebilecek değiş
meler ve yedek parça temininde zorluklar girdi arz kategorindeki işletme faaliyet
belirsizliklerine örnektir. İşletmenin belirli girdilerini sadece bir veya birkaç satı
cıdan sağlaması halinde belirsizlik daha da büyüktür. Makine bozulmaları veya
üretim sürecindeki kazalardan oluşan üretim belirsizlikleri, üretimi miktar ve
kalite açısından olumsuz yönde etkileyebilir.
Yasal sorumluluk belirsizlikleri; bir işletmenin mamulünün üretimi veya
tüketiminden dolayı, beklenmeyen zararlı etkilerden kaynaklanır. İşletmenin,
ürününün kullanımı sonucu meydana gelebilecek olumsuzluklar ve çevreyi kir
letmesinden dolayı yasal olarak sorumlu tutulabilmesi yasal sorumluluk belirsiz
liklerini oluşturur.
Araştırma-geliştirme belirsizlikleri ise; araştırmageliştirme faaliyetlerinin so
nucu ile ilgilidir. Bu faaliyetlerdeki başarısızlık araştırmageliştirme faaliyetlerini
başarıyla sonuçlandırmış işletmelerin teknolojik açıdan işletmeyi geride bırakma
ları sonucunu doğurur ve işletme rekabet yeteneğini önemli ölçüde kaybedebilir.
Kredi belirsizlikleri; alacakların tahsili ile ilgili problemleri kapsar. İşletme
nin alacaklarının tahsil edememesi, nakit akımlarında olumsuz değişimlere sebep
olacaktır.
Davranışsal Belirsizlik ise; işletme amaçlarının çalışanlara benimsetilememe
si durumunda ortaya çıkabilecek verim azalışı ile ilgilidir.
RİSKLERİN SINIFLANDIRILMASI
Tahmini sonuçlarla gerçekleşen sonuçların farklı olması çok değişik nedenlerden
kaynaklanabilmektedir. Hava koşullarının öngörülememesi ya da beklenmedik
bir değişim göstermesi, bir doğal afet meydana gelmesi, herhangi bir ürüne olan
talebin beklenmedik ölçüde azalması ya da artması, bir işletmenin olağanüstü bo
yutta bir kâr veya zarar açıklaması, dünyanın bir yerinde savaş çıkması ya da bir
ülkede darbe olması, döviz kurlarında umulmadık değişiklikler meydana gelmesi
hep birer risk unsurudur.
Beklenen sonuçlarla gerçekleşen sonuçların farklılaşmasına neden olabilecek
faktörlerin, diğer bir deyişle risk faktörlerinin sayısının fazlalığı, bunların tasni
fini zorlaştırmakta ve üzerinde anlaşmaya varılmış kesin bir risk sınıflandırması
bulunmamaktadır. Bununla birlikte risk faktörlerinin değişik bakış açısıyla, genel
bir sınıflandırması aşağıdaki başlıklar altında yapılabilir.
Spekülatif ve Yalın (Salt) Risk
Kazanç ihtimali olmadan sadece zarar söz konusu olduğunda yalın (salt) riskten
bahsedilmektedir. Yalın risk, belirli bir olayın gerçekleşmesi halinde zararın ortaya
çıktığı, olayın gerçekleşmemesi halinde zararın ortaya çıkmadığı bir risk türüdür.
Özellikle sigorta literatüründe kullanılan bir risk kavramıdır. Sigorta kapsamında
Makine bozulmaları veya
üretim sürecindeki kazalardan
oluşan üretim belirsizlikleri,
işletme faaliyetlerini miktar
ve kalite açısından olumsuz
yönde etkileyebilir.Risk unsurları; firma
içi-firma dışı ve yönetilebilir-
yönetilemez riskler şeklinde
de sınıflandırılabilir.