7. Ünite - Risk ve Getiri 169
Hukuki Riskler: Faaliyet gösterilen ülkedeki anayasa, yasa, yönetmelik ve
düzenlemelere uyum zorunlulukları ile buralardaki değişimlerden kaynaklanan
risklerdir. Hukuk sistemindeki değişimlere zamanında uyum sağlanmaması ve iş
letmenin tüzel kişiliği de risk kaynağı olabilmektedir. İşletmeler hukuki yapılarına
göre; tek kişi işletmeleri, adi, komandit, limited, anonim ve çok uluslu işletmeler
şeklinde bölümlendirilebilir. İşletmeler hukuki yapılarına bağlı olarak belirli risk
ler taşıyabilir. Seçilen işletme türü nedeniyle maruz kalınan riskler artabilir veya
azalabilir.
İşletme sahipliğinin tek bir kişide toplandığı tek kişi işletmelerinde, bütün
kararlar bir kişi tarafından alınır ve uygulanır. Bütün kârlar ve riskler tek kişide
toplanır. İşletme sahibinin ölmesi ya da çalışma yeteneğini kaybetmesi durumun
da işletmenin geleceğinin ne olacağı önemli bir risktir. Ayrıca, işletme sahibinin
sorumluluğunun bütün mal varlığını kapsaması, tek kişi işletmelerinin riskini ar
tıran bir diğer faktördür.
Faaliyet Riski: İşletmeler faaliyette bulundukları alanda birbirlerinden farklı
teknoloji kullanabilirler. Sektörün teknolojik gelişme düzeyi, üretimde sabit ma
liyete karşın değişken maliyet derecesi işletmenin maruz kaldığı risk miktarını
etkiler. Bazı işletmeler emek yoğun nitelikte, bazı işletmeler ise sermaye yoğun
nitelikte olabilirler. Bir işletme emek yoğun bir teknolojiye sahipse değişken mali
yetler toplam maliyetler içinde önemli tutarlara ulaşabilir. Sermaye yoğun tekno
lojiye sahip işletmelerde ise, işgücünden daha fazla otomasyona dayalı bir üretim
sistemi söz konusu olduğundan sabit maliyetler daha yüksek, hammadde işçilik
maliyetleri daha düşüktür.
Organizasyonel Riskler: İşletmenin organizasyonel yapısında bilgi akışı, yet
ki sınırları ve görev tanımlarındaki belirsizlikten kaynaklanan risklerdir. Faaliyet
gösterilen ülke, coğrafya ve sektöre uygun bir organizasyon yapısının olmaması
gelişmelere kısa sürede uyum sağlayabilecek esnekliğe sahip olmama da bu risk
türüne örnektir.
Likidite Riski: Likidite, varlıklar için paraya dönüşebilme yeteneği şeklinde
tanımlanmaktadır. Varlığı paraya çevirmede geçecek süre ile varlığın para olarak
bulabileceği değerin gösterdiği dalgalanma pazarlanabilirlik ile yakından ilgilidir.
Pazarlanabilirlik, bir varlığın kısa süre içinde veya hemen ve varlığın değerinde
önemli bir azalma olmaksızın paraya çevrilebilmesidir. Bir varlığın istenildiğinde
paraya çevrilememesi ya da önemli değer kaybı ile paraya çevrilmesi sonucu li
kidite riski ortaya çıkar. Ayrıca likidite ihtiyaç anında gerekli tutarda nakde sahip
olmaktır. İşletmenin vadesi gelen yükümlülüklerinin karşılanabilmesi, istenilen
işlemlere girilebilmesi ve yüksek verimli yatırım fırsatlarının değerlendirilebil
mesi için nakde ihtiyaç duyulacaktır. İşletmenin ihtiyacı olan fonları çok yüksek
maliyetle elde etmesi de likidite riskini ortaya çıkarır.
Personel Riskleri: Üst yönetim dahil olmak üzere personelin nitelik ve sayısal
olarak yetersizliği, hata, ihmal, görevi unutma veya kötüye kullanma ile bilerek
suç işlemelerinden kaynaklanan risklerdir.
Kredi Riski: Güven itimat anlamına gelen kredi, ancak krediyi geri ödeyeceği
konusunda kendisine güven duyulan kişilere ve belirli bir süre sonunda geri alın
mak kaydıyla verilir. Açılan her kredi, doğal afetler, konjonktürel dalgalanmalar,
tüketici taleplerindeki değişmeler, kredi alan işletmeye özgü faktörler nedeniyle
değişen ölçülerde de olsa risk taşır. Kredi riski, borçlunun alacaklıya olan yüküm
lülüğünü yerine getirmede başarısız olma riskidir ve karşı tarafın gecikmesinden
kaynaklanan potansiyel zararları ifade eder.
Faaliyet hacmindeki
dalgalanmalar faaliyet riskini
arttırır.Bir varlığın paraya
dönüşebilme yeteneği, paraya
çevirmede geçecek süre ile
para olarak bulabileceği
değerin fonksiyonudur.