176 Finansal Ekonomi
edilecek gelirden daha hızlı artması riskine faiz oranı riski adı verilir. Faiz oranı
riski, faize duyarlı aktif, pasif ve bilanço dışı kalemlerin miktar ve vade açısından
faiz oranlarının uyumsuzluğu sonucu ortaya çıkaran risktir. Faiz oranlarındaki bek
lenmedik bir değişiklik, bankanın kârlarını ciddi ölçüde etkiler. Faiz oranları dal
galandığı zaman finans kuruluşlarının bütün aktif, pasif ve bilanço dışı kalemleri
ile birlikte gelir ve giderleri değişir. Bu değişmelerin net etkisi, şirketin karları ve
sermayesine yansır. Faiz oranı riski doğası itibari ile spekülatif bir risktir, çünkü faiz
oranı değişmeleri kâr ya da zarara sebep olabilmektedir. Faiz oranlarının çok değiş
ken olması, yeniden düzenlemeler ve bilanço dışı ürünlerin çok artması nedeni ile
faiz riski ve yönetimi en önemli konulardan biri haline gelmiştir.
Faiz oranı riski, faiz oranlarında meydana gelen beklenen ve beklenmeyen
değişimlere bağlı olarak finansal araçların değerinde meydana gelen oynamalar
ve bunların genel bir sonucu olarak işletmelerin finansal pozisyonunda meydana
gelen olumsuz değişmeler olarak da tanımlanabilir. Borçlanma araçlarında gözle
nen en önemli risk faiz oranı riskidir. Bilindiği gibi bir borçlanma aracının piyasa
fiyatı, nakit akışlarının vadelerine uygun piyasa faiz oranlarıyla iskonto edilmeleri
ile elde edilmektedir. Buna bağlı olarak, piyasa faiz oranlarının düzeyindeki de
ğişimler, borçlanma araçlarının fiyatlarını değiştirecek demektir. Faizlerin vade
yapısının değişmesi yani getiri eğrisinin aşağı ya da yukarı doğru kayması, hemen
tüm borçlanma araçlarının fiyatlarını aynı yönde etkiler. Dolayısıyla faiz oranı
riski sistematik bir risktir.
Faiz oranı riski hem yatırımcılar, hem de ihracatçılar için geçerlidir. İhracatçılar
açısından faiz oranlarının değişimi, bir yandan fon elde etme maliyetlerini, öte yan
dan faize duyarlı varlıkların getirisini etkileyebilir. Bu durum varlıklardan elde edile
cek gelirler, yükümlülükleri karşılamakta kullanılacaksa, iyice önem kazanmaktadır.
Döviz kuru ve faiz oranına bağlı risklerin toplam risk kavramı içinde çok fazla
yer tuttuğu finans literatüründe kabul edilen bir gerçektir. Globalleşen piyasalar
ve artan rekabet şartlarında, işletmelerin maruz kaldıkları finansal risklerin he
men tamamı döviz kuru ve faiz oranı değişkenleriyle bağlanabilir.
Döviz kuru ve faiz oranı risklerinin dışında hisse senedi ve değerli maden/
hammadde fiyatı riskleri de piyasa risk grubu içine girmektedir. Bu riskler de kı
saca hisse senedi ve değerli madde/hammadde fiyatlarındaki beklenmedik dalga
lanmalardan kaynaklanan zarar olarak tanımlanabilir.
Hayat sigorta şirketleri aktifpasif uygun eşleştirme yapamadıklarında, özellik
le faiz oranı değişmesinde önemli risklerle karşı karşıya kalırlar. Eşleştirme, var
lıkların önemli bir kısmı gelecekteki hak ve yükümlülükleri karşılaması önemli
olduğu durumlarda özel bir rol oynar. Benzer şekilde; sigorta şirketleri yaptıkları
yatırımların nakit akımlarını gelecekteki ödeme süresi içinde sağlarlar. Piyasa ris
ki sigorta şirketleri açısından; etkin bir portföy çeşitlendirmesi ve yönetimi olma
ması halinde ortaya çıkan risklerdir. Daha çok piyasadaki dalgalanmalar sonucu
ortaya çıkan bu riskler doğrudan hissedarları etkilemektedir.
Öte yandan piyasa riski bankacılık işlemleri açısından önemli bir yere sahiptir.
Bankalar yatırımları ticari amaçla gerçekleştirdikleri için, varlıkların değerindeki
herhangi bir düşüş banka hissedarlarının fonlarını etkiler. Genel olarak hayat ve
hayat dışı sigortacılıktaki koruma işlemleri piyasa riski içerir.
Operasyonel Risk
Diğer finansal risk türlerine göre sayısallaştırması ölçümü çok zor olmasına karşın,
operasyonel risk de bir kurumun geleceğini tehdit eden önemli risklerden biridir.
