4. Ün te - Fa z ve Fa z Oranlarının Bel rlenmes 91
Keynes l k d te terc h kuramını gel şt r rken, anal z bas tleşt reb lmek ama-
cıyla ekonom k b r mler n portföyler nde sadece para ve tahv l bulunduracakları
varsayımını kabul etm şt r. Buna göre, ekonom k b r mler mevcut servetler n söz
konusu k varlık (para ve tahv l) arasında dağıtmakta ve toplam varlık taleb bu
k s n n toplamından oluşmaktadır. Tahv ller n get r s fa zd r ve get r (fa z ora-
nı) yüksekse b reyler bundan yararlanmak steyeceklerd r. Tahv ller n get r s (fa z
oranı) ne kadar yüksek olursa elde tutulan paranın mal yet de o kadar yüksek
olacaktır. Elde para tutmanın alternat f mal yet tahv l satın almayarak kaybed len
fa z gel r d r. Bu bağlamda ekonom k b r mler n l k d teden (para) vazgeçmeler
ç n tahv l n get r s n n (fa z) yüksek olması beklen r. Yan spekülasyon amaçlı
talep ed len para m ktarıyla fa z oranları arasında ters yönlü b r l şk mevcuttur.
Toplam para taleb , yukarıda saydığımız nedenlerle yapılan üç tür para tale-
b n n toplamından oluşmaktadır. Fa z oranlarıyla para taleb arasında ters yönlü,
gel r le para taleb arasında se doğrusal b r l şk bulunmaktadır. Fa z oranları
sab tken gel r arttığı zaman para taleb artar ve b z bunu para taleb eğr s n sağa
doğru kaydırarak göstereb l r z. Bunun ters de geçerl d r. Fa z oranları sab tken
gel r azalırsa para taleb de düşer. Bu durumu da para taleb eğr s n sola doğru
kaydırarak göstereb l r z. Bunun yanında f yatlar genel düzey le para taleb ara-
sındak l şk de doğru yönlüdür. D ğer şartlar sab tken f yatlar genel düzey n n
artması para taleb n artırır ve para taleb eğr s sağa kayar. F yatlar genel düzey -
n n azalması se para taleb n azaltır ve para taleb eğr s sola kayar.
Para Arzı (Ms): Keynesyen teor de para arzı eksojen (dışşal) d r, yan Merkez
Bankası tarafından bel rlen r. Ekonom n n şley ş ne bağlı olarak Merkez Banka-
sı, zorunlu karşılık oranı, reeskont oranları ve açık p yasa şlemler yoluyla para
arzının değ şmes ne neden olmaktadır. Merkez Bankası para basmakta bağımsız
olduğu ç n dolayısıyla fa z oranıyla para arzı arasında b r l şk yoktur. Bu teor ye
göre para merkez bankası tarafından kontrol ed ld ğ , yan dışsal olduğu kabul
ed ld ğ ç n, para arzı eğr s d key eksene paraleld r.
Keynesyen teor de denge fa z oranı, ekonom de para arzıyla para taleb n b r-
b r ne eş tleyen b r makro değ şkend r. Yukarıdak şek l 4.2’ye göre para p yasa-
sında denge fa z oranı negat f eğ ml para talep eğr s le d key eksene paralel para
arzı eğr s n n kes şt ğ noktada gerçekleş r.
Para talebini etkileyen, dolayı-
sıyla para talep eğr s n kaydıran
faktörlerden söz etm şt k. Bu bağ-
lamda d ğer şartlar sab tken gel r
düzey artarsa, para talep eğr s
sağa kayar ve fa z oranı yüksel r.
Y ne d ğer şartlar sab tken gel r dü-
zey azalırsa, para taleb sola kayar
ve fa z oranı düşer. F yatlar genel
düzey arttığında se y ne para ta-
lep eğr s sağa kayar ve fa z oranları
artar, f yatla genel düzey nde ortaya
çıkacak b r azalma se para taleb n
sola kayması ve denge fa z oranının
düşmes yle sonuçlanacaktır. Bu du-
rum yandak şek l 4.3 yardımıyla
daha rahat şek lde anlaşılab lecekt r.
L k d te terc h teor s nde,
ekonom k b r mler n mevcut
servetler n k varlık (para
ve tahv l) arasında dağıttığı
ve toplam varlık taleb n n bu
k s n n toplamından oluştuğu
varsayılmaktadır.D ğer şartlar sab tken (ceter s
par bus varsayımı altında)
gel r düzey azalırsa para
taleb azalır ve bunu para
taleb eğr s n sola kaydırarak
göster r z. Bu durumda para
arzı sab tken denge fa z oranı
düşer.Şek l 4.3
Para Taleb
Değ ş m ve Fa z
Oranları