Çözümlü Sorular
Palme YayıneviSimyadan Kimyaya Geçiş
Antik çağlarda farklı kültürlerden insanlar maddenin yapısını anlamaya çalışmışlardır.
Bu dönemde *Dört Element Kuramı* ve *Atom Kuramı* öne sürülmüştür. Eski Yunan fi-
lozoflarının bir bölümü maddenin sınırsız olarak bölünebileceğini ifade ederken bir kısmı
da maddenin tanecikli yapıda olup atomlardan oluştuğu ifade etmiştir. Yunan filozoflardan
Democritus atom düşüncesini açıkça ifade etmiştir. Thales'e göre her şey sudan meydana
gelmekte yine suya dönmekteydi. Democritus, tüm maddelerin özelliklerinin maddeyi oluş-
turan atomların özelliklerinden kaynaklandığına inanmıştır. Maddelerin birbirinden farklı ol-
masının nedenini, atomların şekillerinin farklı olması veya aynı şekildeki atomlardan oluşmuş
olsalar bile bu atomların düzenlenmelerinin farklı olmasına bağlamıştır. Örneğin, katıları
oluşturan atomların pürüzlü olmasından dolayı birbirine tutunduğu, sıvıları oluşturan atom-
ların pürüzsüz olmasından dolayı birbiri üstünden kayabildiği düşünülmüştür. Farklı madde-
lerin neden farklı olduğunu sorgulayan filozoflar maddenin bölünebilirliğini sorgulamış, tüm
maddelerin bir tek temel maddeden veya elementten oluştuğunu düşünmüş ve bu temel
elementi belirlemeye ve tanımlamaya çalışmışlardır. Sicilyalı Emdedokles, sevgi ve nefret
gibi kavramları madde ile özdeşleştirerek maddenin itme ve çekme kuvvetleri sayesinde bir
arada bulunduğuna inanmıştır. Ayrıca *Dört Öge Kuramı*nı ortaya atmış ve dört temel ele-
ment olduğunu öne sürmüştür: toprak, hava, su ve ateş. Empedokles'e göre tüm maddeler
bu dört temel elementin çeşitli oranlarda birleşmesiyle oluşmuştur.
Simyacılar daha çok Aristo'nun fikirlerinden etkilenmişlerdir. M.Ö. 4. yüzyılda yaşayan
Aristo, Empedokles'in dört element ögelerinden etkilenmiş ve bu dört elementi uygun bir
şekilde düzenleyerek "ıslak, kuru, soğuk ve sıcak" kavramlarını açıklamıştır.
Aristo'ya göre, tüm maddeler su, toprak, hava ve ateş olmak
üzere dört ana elementten oluşmaktadır. Bu kabul tamamen düşün-
ceye dayalı hiçbir denel gerçeklik temelini oluşturmaz. Aristo'nun bu
dört elementinin ilkelerini de, kuruluk→ ıslaklık→ sıcaklık→ soğukluk
oluşturuyordu. Ayrıca dört ana element olarak kabul ettiği su, top-
rak, ateş ve havanın değişik şekillerde birleşmesi sonucu oluştuğunu
ve bu maddelerin sıcak-ıslak, ıslak-soğuk, soğuk-kuru, kuru-sıcak
gruplarından birine dahil olabileceğini varsaymıştır. Simyacılar uzun
yıllar Aristo'nun bu görüşünü benimsemişler.
Simyacılarca uzun yıllar kabul gören dört element ve dört nitelikSoğuk + Islak → Su (sıvı)
Soğuk + Kuru → Toprak (katı)
Islak + Sıcak → Hava (gaz)
Kuru + Sıcak → Ateş (Isı kaynağı)İslam uygarlığında maddelerin yeniden incelenmesi, yeni maddelerin sentezlenmesi ve
sınıflandırılması ile ilgilenilmiştir. Cabir bin Hayyan, Ebu Bekir er-Razi gibi Türk-İslam bilginleri
yaşadığı dönemde meşhur olan Orta çağ Avrupa'sının simya alanına önemli katkılar yapmış-
lardır.
Cabir bin Hayyan, dünya üzerinde ilk kimya laboratuvarını kurmuş, yaptığı ilmi araştırma-
larla ve yetiştirdiği talebelerle kimya ilmine birçok katkıda bulunmuştur. Deneylerle kullanıla-
bilecek bazı aletler yaparak bunların kullanış metodunu izah etmiştir. Damıtma işleminde kul-
lanılan imbik aleti ile bitkilerden esans ve bazı asitleri elde etmiştir. Nitrik asit, sülfürik asit gibi
bir çok asit ile madenleri çözmüş, ayrıca nitrik asitle hidroklorik asidi birleştirerek o gün için
altın ve platini çözen tek madde durumundaki altın suyunu (kral suyunu) keşfetmiştir. Atomun
parçalanabileceğine inanmıştır ve damıtmada kullanılan imbiği geliştirmiş *baz* kavramıyla
kimyanın gelişmesine katkıda bulunmuştur.
Ebubekir er-Razi, Orta Çağ'ın önemli İslam bilginidir. Büyük hekim ve simyacı olup, bil-
gilerini tıp alanında kullanmıştır. İlk kez çiçek ve kızamık hastalıklarının tedavisini sağlamış-
tır. Kostik sodayı, gliserini keşfetmiş, alkolü antiseptik olarak tıpta kullanmış, karıncalardan
damıtma yoluyla formik asidi (karınca asidini) elde etmiştir. Beher, törpü, makas, spatula,
maşa vb. birçok araç-gereç kullanmıştır. Maddenin atomlar ve boşluktan oluştuğu görüşüne
dayanarak, uzayda atomlar ne kadar sıkışık kümelenirse, oluşturdukları maddenin de o kadar
yoğun olacağını, hava, su, toprak örnekleriyle ortaya koymuştur. Yöntemli bir şekilde yaptığı
deneylerle kimyayı sapkınlıklardan, altın yapma iddiasındaki simyacılardan arındırmış; kimya-
ya, elementler ve onların bileşimleri ile uğraşan bir bilim kimliği kazandırmıştır.- Aristo'nun element tanımına göre;
I. Kuru II. Sıcak
III. Soğuk IV. Islak
niceliklerinden hangileri suyun
özellikleridir?
A) I ve II B) II ve III
C) III ve IV D) I ve III
E) II ve IV - Na(k) + HCI(suda) $
NaCI(suda) + 21 H 2 (g)
Aristo'nun dört element kuramına
göre, yukarıdaki reaksiyonda yer
alan su, hava ve toprak elementleri-
nin sayısı aşağıdakilerden hangisin-
de doğru verilmiştir?
Su Hava Toprak
A) 1 1 2
B) 1 2 1
C) 3 1 2
D) 2 1 1
E) 2 2 1
9.
Aristo'nun element sınıflandırılması ve
bu elementlerin özellikleri yukarıdaki
şemada gösterilmiştir.
Buna göre, şemada X ve Y ile gös-
terilenler aşağıdakilerden hangisi-
dir?
X Y
A) Hava Soğuk
B) Taş Soğuk
C) Hava Nemli
D) Nem Soğuk
E) Hava Ilık1.Ünite KİMYA BİLİMİ