Palme Yayınları - TYT Kimya Konu Anlatımlı 2018-2019

Çözümlü Sorular

Palme Yayınevi

HİDROJEN    BAĞI

Elektronegatifliği diğer atomlara göre oldukça yüksek olan, bu nedenle bileşiklerinde

kısmi negatif yüklenen F, O, N atomlarıyla hidrojen atomu bileşik oluşturduğunda polarlaş-

ma sebebiyle hidrojen atomu kısmi artı yük kazanır. Hidrojen bağı, diğer atomun bağa ka-

tılmayan elektronlarının hidrojenle etkileşime girmesi sonucu oluşur. NH 3 , H 2 O, HF, CH 3 OH

gibi moleküllerde bulunur.

d+ d–

H — F

:

:

: d

+ d–

H — F

:

:

:

d+ d–

H — F

:

:

: d

+ d+

d+ d+

d–

d– d

• 
  

d–

H

H H H

H H

H

H

H H

: :

: :

O O N: N :

d+

� Hidrojen bağları aynı tür moleküller arasında oluşabileceği gibi farklı tür moleküller

arasında da oluşabilir.

H d– d–

H

: :

O H — F

:

:

d+ :

� Hidrojen bağları zayıf etkileşimler arasında en güçlüsüdür. Kimyasal bağlardan zayıf

Van der Waals kuvvetlerinden yaklaşık 10 kat daha güçlüdür.

Hidrojen    Bağının Fiziksel    Özelliklere Etkisi

� Hidrojen bağları maddelerin kaynama noktalarının artmasına neden olur. Hidrojen

bağı bulunan bileşiklerin kaynama noktaları Van der Waals bağı içerenlere göre ge-

nellikle yüksektir. (NH 3 > H 2 S).

Örneğin CaO, HCI, HF, CO 2 ve H 2 maddelerinin kaynama noktalarına bakıldığın-

da iyonik bileşik olan CaO en yüksektir. Polar moleküllerin ise apolar moleküller-

den kaynama noktası daha yüksektir. Polar moleküllerden hidrojen bağı içeren

HF’nin kaynama noktası HCI ninkinden büyüktür. Apolar moleküllerden mol küt-

lesi daha büyük olan CO 2 ’nin kaynama noktası H 2 ’ninkinden büyüktür. Sıralama

CaO > HF > HCI > CO 2 > H 2 şeklinde olur.

Neo pentan bileşiğinde dallanmalar olduğu için London etkileşimleri daha zayıf olur.

Dolayısıyla pentan bileşiğinin kaynama noktası daha fazladır. Benzer şekilde bütan ile izo-

bütan bileşiklerine baktığımızda;

izobütan bileşiği dallanmış yapıda olduğundan kaynama noktasının bütandan küçük

olması beklenir.

Hidrojen Bağı

Normal olarak aynı periyodik gruba ait elementlerin benzer bileşiklerinde kaynama

noktaları mol kütlesi ile artar. Kaynama noktasındaki bu artış London kuvvetlerinin artan

elektron sayısıyla artmasından kaynaklanır. Aşağıdaki grafikte de görüldüğü gibi 4A grubu

elementlerinin hidrojen ile yaptıkları bileşikler bu düzene uyar. Bunlar arasında en hafif

bileşik olan CH 4 , en düşük kaynama noktasına, en ağır bileşik olan SnH 4 ise en yüksek

kaynama noktasına sahiptir. Ancak 5A, 6A ve 7A grubunun hidrojen bileşikleri bu kurala

uymaz. Bu üç grupta molekül kütleleri en düşük olan hidrojen bileşikleri ( NH 3 , H 2 O ve HF)

mol kütlesiyle kaynama noktalarının artması yönündeki beklentilerimizin aksine en yük-

sek kaynama noktasına sahiptirler. Buna göre, NH 3 , H 2 O ve HF de aynı gruptaki benzer

moleküllere kıyasla çok daha kuvvetli moleküller arası kuvvetler etkin olmalıdır.

Polar bir bağdaki (N—H, O—H ya da F—H gibi) hidrojen atomu ile elektronegatif-

liği oldukça yüksek olan N, O veya F atomu arasındaki bu kuvvetli dipol-dipol etkileşimi

hidrojen bağıolarak adlandırılır.

100

2 3 4

Periyot numarası

Kaynama noktası (°C)

0

–100

–200

5

H 2 O

6A

HF

7A

NH 3

5A

4A

CH 4

H 2 S

HCl

PH 3

SiH 4

H 2 Se

HBr

GeH 4

AsH 3

H 2 Te

SbH 3

HI

SnH 4

Bütan izobütan

CH 3 CH 2 CH 2 CH 3

CH 3

CH 3 CH CH 3

Pentan neo pentan

CH 3 CH 2 CH 2 CH 2 CH 3

CH 3

C

CH 3

CH 3 CH 3

203

Kimyasal Türler

Arası Etkileşimler

ÜNİTE

• 3

İndüklenme

Bir ba lo nun bir yü zey ta ra fın dan çe kil me si in dük-

len me nin çok bi li nen bir ör ne ği dir. Ba lon sür tün-

mey le yük le nir ve yük lü ba lon yü ze yin zıt yük le

yük len me si ne (in dük len me si ne) yol açar.

Hidrojen Bağları

Hidrojen bağları, canlı varlıkların birçok molekül

yapısında bulunan gevşek bağlardır. Gevşek bağ

olmaları çok önemlidir, çünkü gerektiğinde ko-

layca ayrılabilir veya kolayca tekrar oluşabilirler.

Suyun yüzey gerilime sahip olması (yüzeyinin

gerilmiş bir zar özelliği göstermesi) onun diğer il-

ginç özelliklerinden biridir. Su üstünde bir su bö-

ceğinin suya batmadan yürüyebilmesi, sudaki

hidrojen bağları sayesindedir bu bağlar suyun

yüzeyindeki ve altındaki su moleküllerini birbirine

bağlayarak, su yüzeyinde çok ince bir zar oluş-

turur. Bu incecik yüzey zar özelliği, küçücük bir

böceğin üzerinde yürüyebileceği kadar güçlüdür.

4A, 5A, 6A ve 7A grubu elementlerinin hidrojenle yapmış oldukları bileşiklerin

kaynama noktalarının karşılaştırılması

� Hidrojen bağının bağ enerjisi HF’de en yüksek, H 2 O’da zayıf, NH 3 ’de en zayıftır. Bu-

nun nedeni F’nin elektronegatifliğinin en büyük, N’nin elektronegatifliğinin en küçük

olmasıdır. Ancak H 2 O nun kaynama noktası HF’den büyüktür. Bunun nedeni de bir

su molekülünün dört tane hidrojen bağı oluşturmasıdır.

� Hidrojen bağları maddelerin çözünürlüğünü arttırır. Örneğin, CH 3 OH molekülleri su

molekülleriyle dipol–dipol bağlarının yanında hidrojen bağları da oluşturduğundan

suda çok iyi çözünür.

� Polar maddelerin polar çözücülerde, apolar maddelerin apolar çözücülerde çözün-

mesi beklenir.

49.

Karışım Çözünme

I. H 2 O – HCl

II. H 2 O – C 2 H 5 OH

III. NH 3 – HF

IV. I 2 – H 2 O

V. NH 3 – Br 2

Tanecikler bir araya getirilerek hazırla-

nan çiftlerden birbiri içinde çözünmesi

beklenenler (ü) işareti ile belirtilmek is-

teniyor.

Buna    göre,   kaç tanesi  işaretlenebilir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

50.

H — Fa b

H — F

H — F H — F

Yukarıdaki gibi hazırlanmış HF sıvısı için

bazı etkileşimler a ve b ile belirtilmiştir.

Buna    göre,

I. a kimyasal bağdır.

II. b hidrojen bağıdır.

III. b güçlü bağdır.

IV. b fiziksel bağdır.

V. a bağı oluşmadan b bağı oluşmaz.

yargılarından   hangisi yanlıştır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

51.

Hidrojen    

bağı

Bir moleküldeki

F, O, N atom-

larının komşu

hidrojen atomu-

nu çekmesi ile

oluşur.

Yoğun fazda

HCl molekül-

leri arasında

bulunabilir.

I

II III

VI

V

Yoğun fazda CH 3 OH

molekülleri arasında

bulunabilir.

Maddelerin kay-

nama noktalarının

artmasına neden

olur.

Zayıf etkile-

şimlerin en

güçlüsüdür.

Yukarıdaki kavram haritasında hidrojen

bağı ile ilgili ifadeler belirtilmiştir.

Buna    göre     bu  ifadelerden    hangisi 

yanlıştır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

3.Ünite KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER