Çözümlü Sorular
Palme YayıneviÖrneğin KCl iyonik kristalinin H 2 O sıvısında çözünmesi olayında iyon-dipol etkileşimi
önemli rol oynar. H 2 O moleküllerinin kısmi pozitif yüklü uçları ile Cl– iyonları arasında ve
kısmi negatif yüklü uçları ile K+ iyonları arasında iyon-dipol bağı oluşur.
d–d–K+ d+d+ d+d+Cl–
d–c. İndüklenmiş Dipol Bağları
i. İyon–indüklenmiş dipol etkileşimi
İyon bulunduran maddenin apolar moleküllerde çözünmesi ile ortaya çıkan etkileşim
türüne iyon–indüklenmiş dipol etkileşimi denir. Bu etkileşim iyon–dipol etkileşimine göre
çok zayıftır. Çünkü iyonik katıların polar olmayan çözücülerde çözünürlüğü genellikle yok
denecek kadar azdır.
Örneğin KCl kristali CCl 4 ile karıştırıldığında K+ – CCl 4 ve Cl– – CCl 4 şeklinde anlık çok
zayıf iyon–indüklenmiş dipol bağları oluşur. Ancak bu zayıf etkileşimler K+ – Cl– arasındaki
güçlü etkileşimi koparamaz. Dolayısıyla çözünme gerçekleşmez.
ClClCl – C – ClClClK+ Cl – C – Cl Cl–ii. Dipol–indüklenmiş dipol etkileşimi
Apolar bir maddenin polar çözücülerde veya polar bir maddenin apolar çözücülerde
çözünmesi ile ortaya çıkan etkileşim türüne dipol–indüklenmiş dipol etkileşimi denir.
Bu etkileşim iyon–indüklenmiş dipol etkileşiminden çok daha zayıftır. Çünkü genellikle
polar moleküllerin polar çözücülerde, apolar moleküllerin apolar çözücülerde çözünürlüğü
daha kolay olur. Örneğin, I 2 ’nin etil alkol (C 2 H 5 OH) içinde çözünmesi dipol–indüklenmiş
dipol etkileşimidir. Çünkü etil alkol polar, I 2 ise apolar moleküldür. Burada indüklenmeyi
gerçekleştiren etil alkoldür.
iii. İndüklenmiş dipol - indüklenmiş dipol etkileşimi (London kuvvetleri)
İlk kez Fritz London tarafından açıklanmıştır. Apolar moleküller ve soy gazlar arasın-
da etkileşimler olmasaydı maddeler fiziksel hallerini değiştiremez, gazlar sıvılaşamaz veya
katılaşamazdı. Bu yüzden dışarıdan bir etki ile tanecik geçici polarlanabileceği gibi tane-
ciklerin birbiri ile çarpışması sonucu da geçici dipoller oluşabilir. Apolar moleküllerin yapı-
sında bulunan hareketli elektronların bir anlık yığılma hareketi ile ani ve geçici kutuplaşma
oluşturması indüklenmiş dipol–indüklenmiş dipol çekim kuvvetlerini (London kuvvetlerini)
oluşturur. Anlık dipoller elektronların sürekli hareket halinde olmasından dolayı sürekli yön
değiştirir.
� London kuvvetleri bütün moleküller arasında vardır. Anlık ve geçicidir. Çünkü elektronla-
rın hareketi sonucu indüklenmiş dipol ve bağ bozulur. Apolar molekülde veya soy gazda
elektron sayısı, molekül ağırlığı arttıkça London kuvvetleri artar. Böylece taneciklerin
erime ve kaynama noktası artar.
� Apolar moleküllerde ve soy gazlarda yoğun fazda yalnızca London kuvvetleri bulunur.
� Elektron sayısı aynı olan apolar moleküllerden doğrusal yapılı (düz zincirli) olanların London
kuvvetleri küresel olanlara (dallanmış) göre daha büyüktür. Böylece erime ve kaynama nok-
taları daha yüksektir.
Van der Waals kuvvetleri moleküller arasında oluşan zayıf etkileşimlerin tamamına denir.
London kuvvetleri ile Van der Waals kuvvetleri eş anlamlı değildir. Van der Waals kuv-
vetleri London kuvvetlerini de kapsar. London kuvvetleri moleküller arasındaki bağların
en zayıfıdır. Çünkü kısa süreli oluşumlardır. Polar moleküller, elektron içerdiğinden bu
moleküller arasında da London kuvvetleri oluşur. Ancak etkin çekim kuvveti olmadıkla-
rından çoğu zaman ihmal edilir.45.
Dipol İndüklen-
miş dipol
İyon Na+ – HCl Cl– — Cl 2
Dipol HCl – H 2 O HCl – CH 4
İndüklen-
miş dipol HCl – CH^3 Cl Cl^2 — Cl^2
Tabloda bazı tanecikler arasında oluşan
etkileşim türleri belirtilmiştir.
Buna göre bu etkileşimlerden kaç ta-
nesi doğrudur? ( 1 H, 6 C, 8 O, 17 Cl)A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5- I. Br 2 — Br 2
II. HBr — OH–
III. Ca2+ — CO 2
Yukarıda verilen taneciklerde oluşan
etkileşim kuvvetleri arasındaki ilişki
aşağıdakilerin hangisinde doğru ve-
rilmiştir? ( 1 H, 6 C, 8 O, 35 Br)
A) II > III > I B) III > II > I
C) I > II > III D) II > I > III
E) I > III > II - Aşağıda verilen maddelerden han-
gisinin yoğun fazda tanecikler arası
etkin çekim kuvveti London değildir?
( 7 N, 6 C, 16 S, 2 He, 1 H, 17 Cl)
A) N 2 B) CS 2 C) He
D) HCl E) CCl 4 - I. Dipol-indüklenmiş dipol etkileşimi
II. London kuvvetleri
III. Polar kovalent bağ
Yukarıdakilerden hangileri moleküller
arası çekim kuvvetlerindendir?
A) Yalnız II B) Yalnız III
C) I ve II D) I ve III
E) II ve III
2.Bölüm/ZAYIF ETKİLEŞİMLER