Çözümlü Sorular
Palme Yayınevi- Aşağıdaki yargılardan hangisi yanlış-
tır?
A) LPG, basınç altında sıvılaştırılamaz.
B) LNG, petrole alternatif olarak kulla-
nılmaktadır.
C) Petrol gazının yüksek basınç altında
sıvılaştırılması depolama, nakliye ve
kullanımda kolaylık sağlar.
D) Suyun doğadaki döngüsü karalarda
ve atmosferde sürekli olarak dengeli
su bulunmasını sağlar.
E) Maddenin plazma hali çok yüksek
sıcaklıklarda iyon, molekül, nötr
atom ve elektronlardan oluşan bir
karışımdır. - Aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) Doğada suyun sürekli buharlaşma
ve yoğuşmasının genel adı su dön-
güsüdür.
B) Su döngüsü sırasında yeryüzünde
bulunan su güneş enerjisinin etki-
siyle buharlaşır.
C) İnsan, hayvan ve bitkilerin su dön-
güsüne katkıları vardır.
D) Atmosferdeki su buharı karalara ve
denizlere sadece yağmur olarak düşer.
E) Suyun doğadaki döngüsü madde-
nin katı, sıvı ve gaz halinde buluna-
bilmesinin bir sonucudur. - I. LPG ve LNG maddelerinin ikisi de
yanıcı özellik gösterir.
II. LPG’nin ham maddesi petroldür.
III. LNG, sıvılaştırılmış doğal gazdır.
IV. LPG ve LNG saf maddedir.
Yukarıdaki ifadeler doğru (D) ve yan-
lış (Y) olarak I, II, III ve IV yolunu izle-
yerek sıralandığında aşağıdakilerden
hangisi doğru olur?
A) D, Y, D, Y B) D, D, D, Y
C) Y, D, D, Y D) D, D, D, D
E) D, Y, Y, D
SUYUN FARKLI HALLERİNİN ÖNEMİ
Suyun atmosfer, karalar ve okyanuslar arasındaki döngüsüne suSu döngüsüdöngüsü denir. Güneşin etkisiyle denizlerden ve göllerden buhar-
laşan su, atmosferde yükselmeye başlar. Su buharı soğuk havaya
rastladığında yoğuşur. Bunun sonucunda su; yağmur, kar ve dolu
şeklinde tekrar yeryüzüne iner. Yeryüzüne inen suyun bir kısmı yer
altına geçerek yer altı sularını meydana getirir. Bir kısmı da nehirlere
ve derelere geçer, buradan da tekrar göllere ve denizlere döner. Su
döngüsü, yeryüzündeki iklim ve bitki çeşitliliğini, yabani hayvanların
göçlerini, insanların yerleşim yerlerini ve sosyal yaşamlarını etkiler.
Ayrıca su döngüsü ile suyun içindeki yabancı maddeler uzaklaşarak temiz ve içilebilir su sağ-
lanır.
Endüstride Hal Değişiminin Önemi
Soluduğumuz hava azot, oksijen, karbondioksit ve başka gazları da içerir. Özellikle sı-
vılaştırılmış gazlar hayatımızda önemli bir yer tutar. LPG (sıvılaştırılmış petrol gazı), LNG
(sıvılaştırılmış doğal gazı), deodorantlarda kullanılan itici gazlar ve soğutucularda kullanılan
gazların maddenin hal değiştirme özelliğinden faydalanılır. LPG endüstride petrolün damı-
tılması ile elde edilen, propan ve bütandan oluşan bir gaz karışımı olup, bileşimi ülkelere
göre farklılık gösterebilirken Türkiye’de %30 propan ve % 70 bütan içerir. LPG’nin sıvı hali
gaz haline göre daha az yer kapladığından sıvı halde taşınması ve depolanması tercih edil-
mekte ve yakıt olarak kullanılmaktadır. Sıvılaştırılabildiği için her yere kolaylıkla taşınabilir ve
depolanması kolaydır. Isınma ve pişirme gereksinimlerini karşıladığı gibi araç yakıtı olarak
da kullanılır.
LNG, atmosferik basınçta yaklaşık olarak –163°C’de yoğun-
LNG depolanırken ve taşı-
nırken daha az yer kapladığı
için sıvılaştırılır.laştırılarak sıvı hale geçirilmiş doğal gazdır. LNG’nin % 90’ı me-
tan olmak üzere etan, propan, bütan ve diğer hidrokarbonları da
içeren yakıt türüdür. Boru hatları ile taşınmasının mümkün olma-
dığı yerlere gemilerle taşınan sıvılaştırılmış doğal gaz LNG’dir.
LNG’nin hacmi doğal gazın hacmine göre yaklaşık 600 kat kü-
çüktür. LNG, gemilerle boşaltıldığı limanlardan gaz halinde boru
hatlarına verilir ve konutlara gaz halde ulaşır.
Sıvı-buhar dönüşümünün en pratik kullanımlarından biri de
deodorant ve spreylerde kullanılan itici gazlardır (propan, n–bü-
tan, izobütan, karbon dioksit gibi). Bu gazlar LPG ve LNG’de
olduğu gibi sıkıştırılarak sıvılaştırılabilir ve üstündeki basınç (3–4 atm) kaldırılınca tekrar gaz
haline geçerek büyük bir hızla ileriye doğru püskürtülür. Önceleri itici gaz olarak klorofloro-
karbon (CFC) gazları kullanılsa da bu gazlar ozon tabakasının incelmesine neden olduğun-
dan kullanımı yasaklanmıştır.
Maddenin farklı hallerde olabilmesinin uygulamalarından biri de soğutucularda kullanılan
soğutucu akışkanlardır. Ortamdan ısı alarak buharlaşan ve ortam sıcaklığını düşüren mad-
delere soğutucu akışkanlar denir. Soğutucu akışkan olarak kullanılan maddenin basınçla
sıvılaştırılabilmesi ve üzerindeki basınç kaldırıldığında genleşerek buhar haline geçmesi ge-
rekir. Buzdolabı, klima gibi soğutucularda amonyak, metil klorür, propan gibi buharlaştırı-
labilen sıvılar kullanılır. Sıvılar, borularla soğutucunun iç yüzeyine verilir. Bu sıvılar, borular
içinde gaza dönüşürken ortamı soğutur. Aynı gaz kompresör tarafından basınçla yeniden
sıvı hale gelir.
Hava bir gaz karışımı olup; kuru havanın hacminin % 99’unu oluşturan azot ve oksijen
gazları, yüksek basınç altında sıvılaştırılmış havanın damıtılması ile elde edilir. Bu işlem sı-
rasında soğutulan hava basınçla sıvı hale getirilir ve oluşan homojen karışımdan, ayrımsal
damıtma yöntemi ile azot ve oksijen gazları elde edilir. Bu yöntemde oksijen ve azotun kay-
nama noktaları farkından yararlanılır. İlk önce kaynama noktası (–196°C) olan azot gazı sıvı
havadan ayrılmaya başlar. Sıcaklık –183°C’ye ulaştığında oksijen gazı da ayrılmaya başlar.
Elde edilen azot ve oksijen gazları özel çelik kaplarda depolanır.
1.Bölüm MADDENİN FİZİKSEL HALLERİ