Örnek Sorular
Palme Yayınevi
24.Ünite / BİTKİLERDE MADDE TAŞINMASI
Bitkilerde su taşınımını sağlayan,
I. kök basıncı,
II. terleme-çekim ve kohezyon,
III. kılcallık
faktörlerinin etkinlik dereceleri arasındaki
ilişki aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A) I > II > III B) I > III > II C) II > III > I
D) II > I > III E) III > II > I
Aşağıdakilerden hangisi odunsu bitkilerde
suyun köklerden yaprağa taşınmasında et-
kili faktörlerden biri değildir?
A) Odun boruların kılcal yapıya sahip olması
B) Yapraklardan terlemeyle su yitirilmesi
C) Su moleküllerinin yarattığı kohezyon kuv-
veti
D) Kökteki emici tüylerde ozmotik basıncın
yüksek olması
E) Soymuk borularında taşınan besin mad-
delerinin ozmotik basıncı artırması
(2010 – LYS)
Bitkilerde terleme,
I. Madensel tuzların taşınmasına yardımcı
olma
II. Bitkinin aşırı ısınmasını önleme
III. Fotosentez ürününün köklere taşınması-
nı sağlama
işlevlerinden hangilerini gerçekleştirir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
(1994 –ÖSS)
(^) Terleme hızı
X
Terleme hızına etki eden çevresel faktörler
ile ilgili yukarıdaki grafikte X yerine aşağı-
dakilerden hangisi yazılabilir?
A) Sıcaklık
B) Havanın nem miktarı
C) Kütikula kalınlığı
D) Rüzgarın hızı
E) Stoma sayısı
16 D 17 A 18 C
� Bitkilerde terleme sürekli gerçekleşirken, fotosentez sadece gündüzleri ger-
çekleşir. Aşağıda terleme ve fotosentez hızının zamana bağlı değişim grafikleri
verilmiştir:
Te rleme hızı
Zaman
Fotosentez hızı
Gece Gündüz Gece Gece Gündüz Gece Zaman
Kurak ortamda yaşayan bitkiler gündüzleri stomalarını kapatarak terle-
meyi azaltırlar. Bu nedenle bu bitkilerin gece yaptıkları terleme miktarı gündüz-
den fazladır.
� Bitkilerdeki terleme olayı,
bitkinin aşırı ısınmasını önleme,
topraktan mineralce zengin su alınıp yaprağa taşınması
işlevlerini gerçekleştirir.
Terleme Hızına Etki Eden Faktörler:
� Terleme hızına etki eden faktörler genetik ve çevresel olmak üzere ikiye ayrılır.
� a. Genetik Faktörler:
- Yaprağın anatomik yapısı: Yapraktaki stoma sayısı, stomanın konumu, kü-
tikula kalınlığı ve tüy miktarı gibi faktörler terleme hızını etkiler. - Yaprağın yüzey alanı: Sulak bölge bitkilerinin yaprakları geniş bir yüzey ala-
nına sahiptir. Kurak bölge bitkileri terlemeyi azaltmak için iğne yapraklara
sahiptir. - Kök/gövde oranı: Kurak bölge bitkilerinde kök sistemi, sulak bölge bitkile-
rinde sürgün sistemi daha gelişmiştir.
� b. Çevresel Faktörler: - Havanın nem miktarı artarsa, bitkinin terleme hızı azalır.
- Ortamın sıcaklığı arttıkça, bitkinin terleme hızı da artar. Bazı bitkiler aşırı
sıcak havalarda stomaların kapatarak terleme hızını azaltabilir. - Topraktaki su miktarı arttıkça terleme hızı da artar.
- Rüzgar ortamdaki nemi uzaklaştırdığı için terleme hızını artırır.
- Yaprağın anatomik yapısı: Yapraktaki stoma sayısı, stomanın konumu, kü-
Aşağıda kurak bölge bitkilerinde terleme hızını azaltan adaptasyonlar
verilmiştir:
- Yaprağın yüzey alanı dardır.
- Stoma sayısı azdır.
- Stomalar daha çok yaprağın alt epidermisinde yoğunlaşmıştır.
- Yaprakta kalın bir kütikula tabakası bulunur.
- Yaprakta bol miktarda örtü tüyü bulunur.
STOMA
� Stomalar bir çift bekçi hücre (kilit hücre) ve bunların arasındaki bir boşluktan
oluşur. Bekçi hücreler kloroplast içerdiğinden fotosentez yapabilir.
� Bekçi hücrelerin iç çeperleri kalın, dış çeperleri ise incedir. Çeperlerdeki kalınlık
farkı stomaların açılıp kapanmasında önemli rol oynar.