56
miejsce, w którym znajdować się mógł ów dwór (względnie zamek) wskazywano bezpośrednią
okolicę kościoła parafialnego. Prymarnym źródłem dla tej lokalizacji był, jak już wyżej wspo-
mniano, plan Stanniusa z 1753 roku. Spoglądając na plan, zauważamy, że na północny-wschód,
w pewnej odległości od kościoła znajduje oddzielona cmentarzem, niezabudowana parcela
o nazwie Schloss-Platz. Na południowy-zachód od murów miejskich – przed fosą znajdujemy
ogrody Schlossgarten. Obszar ten skomunikowany był z „Bramą zamkową”, o której naprawach
mówią źródła z 1728 roku, a którą identyfikować można z furtą znajdującą się również w połu-
dniowo-zachodniej części murów^18. W miejscu zaznaczonego w 1753 roku placu zamkowego
na planie z 1810 roku poświadczona jest szkoła^19. Podczas jej rozbiórki w 1907 roku natrafio-
no na pozostałości solidnych fundamentów oraz dwóch pomieszczeń piwnicznych (4,80 m x
2,62 m i 4,80 x 2,83 m), z czego przy jednym zachowało się krzyżowe sklepienie (zob. ryc. 7)^20.
Jak wykazała podjęta wówczas analiza architektoniczna, odkryte założenie mieszkalne datować
należałoby na okres przed XVI wieku. Wschodnia ściana budynku przylegała bezpośrednio
do murów miejskich. Obiekt ten, jak podejrzewano, skomunikowany był z oddalonym o około
30 m dalej kościołem poprzez specjalny krużganek opierający się o mury miejskie. Poddając
interpretacji odkryte relikty, uznano je za ślad po istniejącym tu dworze zakonnym, który mógł
(^18) K.J. Kaufmann, op. cit., s. 118, p. 2; Wiesław Biegański i Tadeusz J. Żuchowski (Biegański, Żuchowski, op. cit., s. 35)
interpretują znaną ze źródeł Schloßtor jako zaginioną bramę prowadzącą bezpośrednio na dziedziniec dworu krzyżackie-
go, którą zaznaczono na widoku Iławy z 1620 r. (patrz dalej). Rzecz w tym, że brama ta nie funkcjonuje na późniejszych
planach Iławy jako prowadząca bezpośrednio na dziedziniec, stąd też koncepcja ta jest trudna do udowodnienia. Być
może twórca widoku nie potrafiąc ująć w odpowiedniej perspektywie murów miejskich zaznaczył znaną z późniejszych
planów furtę (umieszczoną jak wspomniano wyżej w południowo-zachodniej części murów) w taki sposób, że rzeczywiście
mogłoby to stwarzać wrażenie, iż znajduje się ona między kościołem a Bramą Lubawską. Podobnie niezgodnie z prawdą
umieścił on Bramę Prabucką, która na widoku Iławy znajduje się od strony wschodniej, zamiast zgodnie z prawdą od strony
północno-zachodniej. 19
„Plan von der Königl. Stadt Deutsch Eylau aufgenommen im Jahre 1810 von Pippow Lieutnant u Westpr. Regier.-Conduct“,
[w:] K.J. Kaufmann, op. cit., dodatek 2. 20
Bernhard Schmid, „Deutsch-Eylau, Untersuchung der Fundamente des ehemaligen Deutsch-Orden-Hauses“,
Die Denkmalpflege in der Provinz Westpreußen im Jahre 1907, 6, 1909, s. 7–8.
Ryc. 7