Özgün ezan müziği üretemeyip, müzikle ezan okumaya çalışmak anormalliktir.
Bu eksiklik, avazın çıktığı kadar bağırmakla telafi edilmeye çalışılıyor.
EZANDA KULLANILAN MÜZİK TÜRLERİ
Ezanın okunuşunda karma, aşure, müzik garnitürü vardır. Bütün müzik türlerinin
kırpıntıları kullanılıyor ama onların usulleri ihlal ediliyor. Ezan okuyanların hiçbir
sistemli müzik ve şan eğitimi almadıkları açığa çıkıyor. Çocukluklarının geçtiği
bölgelerde ve şimdi dinledikleri şarkı ve türkülerin kırıntı nağmeleri ile okuyorlar.
Bu nağmelerin neler olduklarını göreceğiz.
Türk Halk Müziği
Türk halk müziğinin başlıca formları; bozlak, gurbet havası, hoyrat, divan, yol
havası, arguvan ağzı, çamşıhı ağzı, maya, teke zortlatması, barak ağzı ve
müstezattır. Bu uzun havalar usul ile çalınmaz, her sanatkarların arzusuna göre
serbestçe çalınır. Bunların hepsinin karışımı ezan ve kutsal metin okumalarında
kullanılmaktadır.
Uzun Hava
Uzun hava, Türk halk müziğinde genel olarak serbest ritimli (usulsüz), ölçüsüz
olarak söylenen ezgi türüdür. Ezan, en çok dertli damar türküleri olan “Yavri
Yavri, Huma kuşu, yükseklerden seslenir, yar koynunda bir çift suna beslenir,
gülüm eğlen, deli gönül uslanır,” gibi uzun havaların nağmeleri ile okunuyor.
Uzun havadaki “aman, aman” gibi uzatmalar yerine ezanda “Allah, Allah”
kullanılmaktır. Allah’a en büyük saygısızlık yapılmaktadır. Allah ismi,
küçültülmektedir.
Bozlak, Barak Havası
Bozlak ve barak havası; usulsüz ve muhayyer müziktir. Konusunu aşiret
kavgalarından, kan davalarından, aşk maceralarından alan uzun hava özelliği
taşır. Barak da usulsüz bir sözel türdür. Ses genliğinde en geniş türlerdir. “Hani
yaylam hani senin ezeliiiiiiiiiin eeeeyyyyyyyyy” türküsündeki müzik türü de
ezanda kullanılıyor.
Yol ve Hicaz Havası
Yol havası, Karadeniz bölgesinin bir uzun hava müzik türüdür. Hicaz yol havası da
vardır. Konuları aşk, sevda ve doğadır. Bu türde hüseyni makamı sıkça kullanılır.
“Anam beni vay beni”, “Hey gidi Karadeniz”, “Ey gidi Cerrah Paşa” gibi Karadeniz
yol ve göç havaları türküleri bunlardandır.
Teke Zortlaması
Burdur, Isparta, Antalya, Denizli ve Fethiye çevresinde yaygın halk ezgisidir.
Tekenin kızışma döneminde dişisine çıkardığı sesi çıkardığından dolayı teke
zortlatması ya da zortlaması denir. Ezan, teke zortlaması ezgisi nağmeleri de
içeriyor. Özellikle ezana ilk başlangıç böyle bir ani zıplama ile yapılıyor.
Divan Müziği
Divan; klasik Türk müziğinde en az üçer kıtalık şiirlerden bestelenen şarkıları
tanımlar. Bu kıtalar birbirlerinden ara nağmelerle ayrılır. Her kıtanın başında
genellikle “âh”, “yâr” gibi bir terennüm sözcüğü eklenir. Kıtalardan biri yer yer
ritimsiz okunacak şekildedir. Bir diğer kıta da “doğaçlama” görüntüsü vermesi
amacıyla tümüyle ritimsiz olarak bestelenir. Ezanın okunuş biçimi divan müziğini
içerir.