Kur’an’ın tarih, hayat ve tabiat ile tefsiri bağlamında, eski çağların
arkeolojik kalıntılarına, o dönemlerden kalma bulgulara, anıtlara vs.
ulaşılarak Kur’an tefsirine yeni bir açılım getirilebileceğini düşündüm.
Çünkü Kur’an’ın bizzat kendisi “Yeryüzünü gezin, eski uygarlıkların
kalıntıları hala yol kenarlarında duruyor, onlara bakın” demiyor mu?
(ör.15/76,16/36, 47/10).
Bu tür ayetler, aynı zamanda eski çağlara ait kıssaların ve olayların ne ile
ve nasıl tefsir edilebileceğinin de göstergesi oluyor.
Bana bu tür ayetler yol gösterdi.
Buradan girdiğimiz zaman önümüze muazzam bir tefsir malzemesi çıkıyor.
Önceki müfessirlerin çoğunun bu yola pek başvurmayıp, Tevrat’ta ne
buldularsa yazmaları tefsir namına bir değer ifade etmiyor kanaatimce...
Şimdi, bunun bir örneği olarak, hepimizin gözünün önünde duran ve gidip
ziyaret edebileceğimiz, üzerinde inceleme ve araştırma yapabileceğimiz
“yol kenarında” duran bir eski çağ kalıntısına bakalım.
Sultanahmet Meydanı’ndaki Dikilitaş...
Önce kısa bir ansiklopedik bilgi:
“Aslı bir Mısır eseri olan Dikilitaş, Firavun Tutmosis adına Karnak’da
dikilmiştir. Pembe granitten yekpare olarak yapılan Dikilitaş 390 yılında
İstanbul’a getirilmiş ve Hipodrom’a dikilmiştir. Mermer bir kaide üzerinde,
4 bronz ayak tarafından taşınan anıtın kaide kısmının 4 yüzü de mermer
kabartmalarla kaplıdır.
Bu kabartmalarda, I. Theodosius, oğulları, karısı ve yardımcıları ile
Hipodrom sahneleri ve anıtın dikilişini gösteren tasvirler görülür.
Anıtın kaidesinde, biri Latince, biri Grekçe olmak üzere 2 kitabe vardır.
Latincede Anıt kendi ağzından konuşur, dikiliş sebebini ve kaç günde
dikildiğini anlatır: “Önceleri direnmiştim, fakat yüce efendimizin buyruğuna
itaat ederek, ezilen tiranlar üzerinde zafer çelengini taşımam için gerekli
her şey Theodosius ve onun kesintisiz devam eden sülalesine boyun eğdi.
Bana da galebe çalındı ve Proklos’un idaresinde 30 günde dikilmeye
mecbur edildim.“
Bu kitabeden Theodosius’un birtakım Tiranlara karşı başarılı olduğunu
anlıyoruz. Kitabede, Proklos’un adının yeri biraz oyuktur, çünkü Proklos,
siyasi sebeplerden lanetlenmiş, bunun sonucunda ismi silinmiş, ancak
sonra tekrar şerefinin iadesi ile yeniden yazılmıştır..
Grekçe kitabede ifade daha sadedir; burada taş konuşmaz: “Devamlı
yerde yatan 4 taşı dikmek cesaretini ancak İmparator Theodosius
gösterebilirdi. Yardıma Proklos’u çağırdı ve böylece 32 günde taş
dikilebildi.” şeklinde bir ifade görülür. Obelisklerin dikilme gayeleri
tamamen psikolojik bir nedene, Roma imparatorlarının bunları, ne kadar
zorluk ve fedakârlıklarla getirtip diktirdiklerini göstermek istemelerine