Abdülhak Hâmid, Atatürk’ün yüksek şahsında ve onun
yarattığı cumuriyet devrinin ruhunda en aziz ideallerinin
tahakkukunu görmüştü ve bunu her zaman imtinanla
söylerdi. Cahil, softa, miskin tekyenişin ve hunhâr
müstebide karşı duyduğu kini ancak cumuriyet devrinde
teskin edebilmişti.
Yarım asırdan fazla bir zaman önce yazdığı 'Bir va’ize bir
mev’ize' de söylediği, hattâ haykırdığı şu ateşli sözlere
bakın:
Ey beşer çehreli hayvan, heyhat
İlm-ü irfân iledir zevki hayat
Onu hiç kullanamazsan, nâdân
Neye vermiş sana nutku yezdan?
Neye geldin bu cehâna söyle
Düşünüb durmak için mi böyle?
Kimseye faiden olmaz şunda
Ya niçin mâiden olsun bunda?
Maksadın görmedeyim azm-i cenan,
Ya niçin eylemedin terki cehan?
Vatan-ü milleti bilmem dersin.
Ya niçin kendine âdem dersin.
Halk için hubb-ü vatan imandan,
Sence ser’î mi değil hubb-ü vatan.
Neye dersin o diğer mânâdır?
Yani mazmunu vatan ukbâdır:
Vatanı zâhiri sevmezsen sen
Ne demek hubbu mahall-ü mesken?
Bunda her şeyi desem şayandır
Yaradan haksa yapan insandır..
Medeniyyet ne diyorsun bilmem,
Medeniyyet yaşamakdır, sersem!..
Bu okuduğum mısralarda feci vaziyette bulunan muhatap,
softa idi. Şimdi dervişe hücum ediyor: