6 Menkul Kıymet Yatırımları
finansal piyasalar, araçlar vb. konularda yeterli bilgiye sahip olmayan yatırımcılar gerek
mevcut bilgileri, gerekse analiz ve araştırma sonucunda sunulan bilgileri değerlendir-
mekte yetersiz kalmaktadır. Bu durum ise söz konusu yatırımcıların sürü psikolojisinden
etkilenerek panik şekilde hareket etmesine neden olabileceği gibi, mevduat gibi çok az
bilgi isteyen geleneksel yatırım araçlarına veya farklı tip yatırım alanlarına yönelmesine
de neden olabilmektedir. Bu nedenle bilgi açığını kapatmak isteyen yatırımcılar, yatırım
danışmanları veya portföy yöneticilerine yönelerek bilgi edinme maliyetine katlanmak
durumundadır.
Ayrıca bilgi eksikliği kadar eğitim düzeyi de yatırım kararları üzerinde önemli rol
oynamaktadır. Örneğin vergilendirme, getiri tahmini, teknik analiz vb. konular üzerine
lisansüstü eğitimini tamamlamış bir yatırımcı ile ilköğrenim mezunu bir yatırımcının ter-
cihleri farklı olacaktır. Bununla birlikte bir yatırımcı her ne kadar yeterli bilgi düzeyi ve
eğitime sahip olsa da yatırım tercihleri ile ilgili tahmin, analiz veya strateji belirleme ko-
nularına gerekli zamana sahip olmalıdır. Aksi durumda yatırım danışmanları ve portföy
yöneticilerine başvurma zorunluluğu maliyetleri yükseltecektir.
Yatırımcıların yaşları ve sağlık durumları ise yatırım kararlarını doğrudan etkileyen
önemli faktörlerdir. Yaş faktörü özellikle risk ve yatırım ufku bağlamında yatırımları fark-
lılaştırmaktadır. Yaşlı yatırımcılar geleceğe ilişkin endişelerinin az olması sebebiyle genç
yatırımcılara göre daha kısa vadeli yatırımlara yönelebileceği gibi, yatırım için sahip ol-
dukları tasarruf düzeyleri değişmektedir. Sağlık faktörü ise yaş faktörüne benzer etkilere
sahiptir. Sağlık durumu iyi olmayan bir yatırımcı, likiditesi yüksek yatırım araçları ile kısa
vadeli yatırım tercihlerini seçmek zorunda kalabilir.
Yatırım tercihinde, yatırımcıların gelir durumları da belirleyici rol oynamaktadır. Yük-
sek gelire sahip yatırımcılar yatırım için daha fazla tasarrufa sahip olabilecekleri gibi gelir
düzeyi düşük olan yatırımcılara göre riskli yatırımları daha fazla tercih edebilirler. Bu du-
rum ise genellikle yüksek gelir sağlayan meslek faktörüne bağlıdır. Örneğin yüksek ücret
sağlayan bir mesleğe sahip yatırımcının geliri ve dolayısıyla tasarrufa ayırdığı tutar, düşük
ücret sağlayan meslek sahibi bir yatırımcıya göre daha yüksek olacağı için riske karşı tu-
tumu da farklı olacaktır. Diğer yandan gelir düzeyinin artması yatırımcının yaşam şeklini
doğrudan etkileyeceği için yatırım ile ilgili tercihler de farklılaşmaktadır.
Yatırımcının beklentisi yatırım tercihlerinin farklılaştıran önemli faktörlerden biridir.
Piyasanın temel kuralı, “beklentilerin alınması ve gerçeklerin satılması” şeklindedir ve
yatırımcının beklentisi ile beklentinin gerçekleşme derecesi, yatırımcının yeni pozisyo-
nunu belirlemesi açısından önem arz etmektedir. Örneğin yatırımcı, diğer alternatiflere
göre nispeten düşük riskli olmasının yanında düzenli gelir beklentisi nedeniyle de devlet
tahviline yatırım yapabilir. Yatırımları farklılaştıran bir diğer önemli faktör ise kişiliktir.
Yatırımcılar, alternatif yatırımlar arasında seçim yaparken, kişiliklerinin etkisinde kal-
maktadır. Örneğin riski seven ve hırslı bir yatırımcı, riskten kaçan ve oldukça temkinli bir
yatırımcıya göre olası kayıplarını telafi etmek için rasyonel kararlardan uzaklaşarak, tüm
tasarrufunu gün içindeki fiyat hareketlerine bağlı olarak tek bir hisse senedine yatırabilir.
Bununla birlikte karar verme aşamasında duygular, önyargılar, fikir ve tutumlar gibi bir-
çok psikolojik faktör yatırımcıları etkileyerek yatırımları farklılaştırmaktadır. Söz konusu
faktörler yatırımcının risk algısını değiştireceği için aldıkları kararlarda hata yapma olası-
lıklarını artırmaktadır.Yatırımcıların tercihlerini etkileyen faktörler nelerdir?
1