- Ünite - Menkul Kıymet Yatırımlarında Davranışsal Faktörlerin Önemi 73
bazı düzenli örneklere de rastlanmaktadır. Bu anomalilerin başlıcaları zayıf formda et-
kinlik için hafta sonu ve yıl sonu etkileri; yarı güçlü etkinlik için ise düşük fiyat/kazanç
oranlı hisse senetleri etkisi ve büyüklük etkisi olarak kabul edilmektedir. Yani zayıf etkin
bir piyasada hisse senetlerinin cuma günleri ve yıl başlarında hafif bir yükseliş, pazartesi-
leri ve yıl sonlarında ise hafif bir düşüş eğiliminde olduğu, bu etkiden dolayı ekstra getiri
elde edilebileceği belirlenmiştir. Bu etkilerin nedenleri açıklanamamakta, ayrıca aracılık
komisyonları dikkate alındığında ya ortadan kalkmakta ya da çok küçük derecede olmak-
tadır. Benzer şekilde yarı güçlü formda olduğu tespit edilen bazı piyasalarda da düşük F/K
oranına sahip hisse senetleri ile daha küçük işletmelere ait hisse senetlerinin daha yüksek
getiri sağlama olanağı sağlayarak bir anomali durumu ortaya koyduğu belirlenmiştir.
PİYASA ANOMALİLERİ
Etkin piyasa kuramına göre irrasyonel yatırımcılar tarafından bozulan temel fiyat den-
geleri rasyonel yatırımcıların yapacağı arbitraj işlemleri ile giderilecektir. Bir menkul
kıymetin değeri irrasyonel yatırımcılar nedeniyle gerçek değerinden saptığında rasyonel
yatırımcılar için risksiz olduğu düşünülen arbitraj imkânı ortaya çıkar.
Etkin piyasa kuramı uzun yıllardır yapılan araştırmalara rağmen piyasa verileri ile ka-
nıtlanamamıştır. Davranışsal finans iki temel üzerinde durarak etkin piyasa teorisine karşı
çıkar:
i. Arbitraj imkânları sınırlıdır.
ii. Yatırımcı psikolojisi fiyat oluşumunu etkiler.
Yanlış olduğu düşünülen fiyatlamadan faydalanmak üzere kurulan arbitraj stratejileri
riskli ve maliyetli olabilir. Arbitraj yapmayı planlayan rasyonel yatırımcının karşı karşıya
olduğu bazı riskler şunlardır:
i. Temel Risk: X hissesinin pahalı olduğunu düşünen bir yatırımcı aynı sektördeki
Y hissesini alıp X hissesini satarak risksiz bir getiri elde etmek isteyebilir. X, Y’yi
temsil etmeyebilir.
ii. Gürültücü Yatırımcı (Noise Trader) Riski: Fiyatları gerçek değerden farklılaştıran
irrasyonel yatırımcı arbitraj yapan rasyonel yatırımcıya göre daha güçlü olabilir.
iii. Uygulama Maliyetleri: Kısa pozisyon (menkul kıymeti ödünç alarak satmak) için
ödenecek faizin yüksekliği ve ödünç verme sürelerinin kısalığı arbitraj imkânını
ortadan kaldırabilir.
Ayrıca bilginin depolanması, düzeltilmesi ve işlenme şeklinden kaynaklanan algı hata-
ları sonucu ya da karar problemi formüle edilirken oluşan hatalardan kaynaklanan psiko-
lojik ön yargılar, yatırımcıların senaryoların gerçek olasılıklarını ve bunlarla ilişkili getiri
oranlarını yanlış tahmin etmelerine yol açar.
Yatırımcılarda Görülen İnanışlar
Fiyatları temel değerinden irrasyonellik nedeniyle uzaklaşır. Sınırlı arbitraj imkânları ne-
deniyle rasyonel yatırımcı fiyatları denge noktasına çekemez. Fiyatları bozan ve anoma-
lilere zemin teşkil eden başlıca yatırımcı inanışları aşağıda ana hatlarıyla açıklanmıştır.
Aşırı Özgüven: Yatırımcı tahminleri ile piyasa gerçekleşmeleri arasında ciddi farklılık-
lar oluşabilir. Yatırımcılar farklı faktörlerin etkisiyle kendi öngörülerine gereğinden yük-
sek gerçekleşme olasılığı atfederler.
Optimist ve Niyet Anlatan Düşünce Yapısı: Ortalama insan sıklıkla yetenekleri ve özel-
likleri hakkında gerçekçilikten uzak bir yargıya sahiptir. Yapılan çalışmalar “ortalamanın
üstü etkisi” olarak da nitelenen bu olguyu tespit etmiştir. Hemen herkes ortalamadan daha
iyi bir şoför olduğunu düşünmektedir. Oysa pratikte herkesin ortalamadan iyi olması
mümkün değildir.
Davranışsal finans iki temel
üzerinde durarak etkin piyasa
teorisine karşı çıkar: i. Arbitraj
imkânları sınırlıdır. ii. Yatırımcı
psikolojisinin fiyat oluşumunu
etkiler.