80 Menkul Kıymet Yatırımları
Bulunabilirlik Kısayolu
Bulunabilirlik kısayolu kişinin, bir olgunun ortaya çıkma ihtimalini veya önemini hatır-
lanabilme kolaylığına dayalı olarak değerlendirmesini sağlayan etkili, ama yanılgı payı
yüksek genel bir karar verme kuralıdır. Bir olguya ilişkin örnekler kolayca hatırlanabili-
yorsa, bu olgunun sıradan bir olgu olduğu varsayılır. Örneğin eğer çevrenizde boşanmış
arkadaşlarınız varsa, boşanma oranının yüksek olduğunu düşünebilirsiniz. Kişilerin her-
hangi bir konu hakkında tahminlerini istatiksel olarak sık olana göre değil de akla daha
kolay gelen, dikkat çekici, tabiri caizse sansasyonel sebeplere bağlamaları bu kısayoldan
kaynaklanır.
Psikologlar insanların, sistematik olarak bazı türdeki bilgilere düşük ağırlık verirken
bazılarına da fazla ağırlık verdiğini tespit etmişlerdir. Bu durum bulunabilirlik kısayolu ile
açıklanmaktadır. Hafızada mevcut olma, bir olayın meydana gelme sıklığı ya da olasılığını
belirlerken kullanışlı ip uçları vermekle birlikte, bazı durumlarda da ciddi tahmin hatala-
rına neden olmaktadır.
Olasılığı düşük olan risklere dair piyasada çıkan yorumlar, haberler, onun hatırlana-
bilirliğini ve kavranmasını artırmakta, bulunabilirlik kısayoluna neden olmakta, bu da
eldeki verilere bakılmaksızın, dikkate alınmaksızın algılanan riskin artmasına sebebiyet
vermektedir. Örneğin, medyada çarpıcı ve sıradışı haberlerle belirli konuların ayrıntılı
olarak ele alınması algılanan riski de beraberinde artırmaktadır.
Bulunabilirlik kısayolu belirsizliğin hakim olduğu finansal piyasalarda da görülmekte-
dir. Biais’in deneysel çalışmasında bulunabilirlik kısayoluna maruz kalan deneklerin açılış
fiyatı ya da en son piyasa faaliyetleri türünden açık ve dikkat çekici bilgiye daha fazla
ağırlık vererek, bu haberlere aşırı reaksiyon gösterdiği ve kârlı olmayan işlem emirleri
verdikleri görülmektedir.Temsil Kısayolu
Temsil kısayolu, bir şeyin olasılığının belirgin bir stereotipi ne kadar karşıladığına ya da
temsil ettiğine göre değerleme yöntemidir. Bu anlamda temsil kısayolu, bir kişinin başka
ilişkili bir bilgiyi reddetmesine yol açmaktadır. Yani bir karar aşamasında bazı bilgiler
başka bazı bilgilerin gölgesi altında kalabilmektedir. Temsil kısayolu yatırımcıların karara
varırken en son, en fazla göze batan ve sıradışı görünen unsurlara (verilere) aşırı ağırlık
vermesi dağılımın istatistiksel özelliklerini göz ardı etmesi eğilimidir.Bulunabilirlik kısayolu kişinin, bir
olgunun ortaya çıkma ihtimalini
veya önemini hatırlanabilme
kolaylığına dayalı olarak
değerlendirmesini ifade eder.
Temsil kısayolu, bir şeyin
olasılığının belirgin bir stereotipi
ne kadar karşıladığına ya da
temsil ettiğine göre değerleme
yöntemidir.