Palme Yayınları - TYT Kimya Konu Anlatımlı 2018-2019

Çözümlü Sorular

Palme Yayınevi

35. Karışım Ayırma yöntemi
    I. Sülfür cevheri a. Yüzdürme
    II. Benzin-su b. Savurma
    III. Saman-buğday c. Ayırma hunisi
    Yukarıda bazı karışımlar ve ayırma yön-
    temleri verilmiştir.

Bu karışım ve ayırma yöntemleri han-
gi seçenekte doğru eşleştirilmiştir?
A) I. b B) I. a
II. a II. c
III. c III. b

C) I. b D) I. c
II. c II. b
III. a III. a
E) I. a
II. b
III. c

36. X, Y ve Z sıvılarından oluşan bir karışım
    
    ayırma hunisi ile ayrıldığında ilk önce X,
    
    en son Z sıvısı huniden ayrılıyor.

Buna göre;

I. Karışım heterojen yapıdadır.

II. Yoğunluğu en büyük olan Z sıvısıdır.
III. Y sıvısı huni içerisinde ortada yer al-
maktadır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A)  Yalnız  I    B) Yalnız  II   C) I   ve  III

D) II ve III E) I, II ve III

37. X, Y ve Z maddelerinden oluşan bir ka-
    rışım suya atılıp süzüldüğünde Y mad-
    desinin karışımdan ayrılması sağlanıyor.
    Elde edilen süzüntü ayırma hunisine
    
    aktarıldığında ilk olarak X maddesi daha
    
    sonra ise Z maddesi ayrılmaktadır.

Buna göre, X, Y ve Z maddeleri aşağı-
daki seçeneklerden hangisi olabilir?

X Y Z

A) Mermer

tozu

Alkol Zeytin-

yağı

B) Kum Su Zeytin-

yağı

C) Alkol Mermer

tozu

Su

D) Su Zeytin-

yağı

Alkol

E) Su Mermer

tozu

Mazot

2)  YOĞUNLUK    FARKINDAN   YARARLANARAK    AYIRMA  YÖNTEMLERİ

a.  Ayırma  Hunisi  ile Ayırma

Birbirleri  içerisinde  çözünemeyen ve   öz  kütleleri  farklı   olan   

2) Katı–Sıvı Karışımlarının Ayrıştırılması

Katı–sıvı heterojen karışımlarında katı parçacıklar süzgeç kağıdından geçebilecek

kadar küçük boyutlarda olduğunda santifrüjleme yöntemikullanılmaktadır. Bu yöntemde

ayrılacak karışım santifrüj cihazına konur. Bu cihazda merkezkaç kuvvetinden yararlanı-

larak karışımdaki katı maddelerin dibe çöktürülmektedir. Daha sonra aktarma işlemi yar-

dımıyla karışım birbirinden ayrılmaktadır. Yine günlük hayatta kullanılan çamaşır

makinelerinde de bu yöntem kullanılmaktadır. Çamaşırların yıkama sonrası kurutulması

esnasında makinenin iç kesimindeki metal tambur dakikada ortalama 1000 devir yapa-

rak çamaşırlardaki su merkezkaç kuvvetin etkisiyle ayrıştırılıp giysilerin kurumasını sağ-

lamaktadır.

3) Sıvı–Sıvı Karışımlarının Ayrıştırılması

Öz kütleleri birbirinden farklı olup birbiri içerisinde çözünmeyen karışımların ayrıştı-

rılmasında ayırma hunisikullanılmaktadır. Birbirinden ayrılacak olan karışım ayırma hu-

nisine konup bir süre sabit olarak asılı bırakılır. Bu sırada yoğunluğu büyük olan sıvı altta

toplanırken, daha az yoğun olan sıvı yüzeyde toplanmaktadır. Huninin alt kısmında bu-

lunan musluk hafifçe açılarak altta bulunan sıvı bir beher yardımıyla diğer sıvıdan ayrıl-

mış olur. Zeytinyağı su karışımının ayrıştırılması bu bölüme örnek olarak verilebilir.

Soldaki resimde zeytinyağı ile suyun karıştırılmasından hemen sonraki görünümü gösteril-

miştir. Karışım bir müddet bekletildiğinde ise sağdaki gibi zeytinyağının net bir şekilde üst

tarafta toplandığı görülmektedir.

YÜZDÜRME (Flotasyon)

Suda çözünmeyen bazı katı maddele-

rin su yüzeyine çıkarılarak uzaklaştırıl-

masına flotasyon(yüzdürme)adı verilir.

Bu yöntem genellikle madencilikte

maden cevherlerinin ayrıştırılmasında

kullanılmaktadır. Toz haline getirilmiş

olan maden cevheri su ve yağ karışımı

ile karıştırılır. Karışımın içerisinden ba-

sınçlı hava geçirildiğinde oluşan kö-

püklerle birlikte yüzeye çıkan maddeler

üstten toplanırken, çöken maddeler ise

alttan alınarak ayırma işlemi tamam-

lanmış olur.

AKTARMA (Dekantasyon)

Bir sıvı içerisinde çökmüş halde bulu-

nan maddenin sıvı bulandırılmadan

dikkatlice başka bir kaba aktarılmasına

dekantasyon (aktarma)adı verilir. Bu

işlemde oluşan çökeleğin ağır ve iri ta-

neli olması gerekmektedir. Bu yöntem

özellikle zeytinyağı üretiminde kullanıl-

maktadır. Zeytinler ezilip parçalandık-

tan sonra çıkan yağlar ile geride kalan

zeytin posaları bu yöntemle birbirinden

ayrılmaktadır.

284

Karışımlar

ÜNİTE –4

Toz haline getirilen cevher büyük bir tekne için-

deki suya bazı katkı maddeleri ile birlikte dökülür

ve içinden basınçlı hava geçirilir. Hava kabarcık-

larına yapışan cevher parçacıkları suyun yüze-

yine çıkar ve dışarı alınan köpükle birlikte

toplanır. İstenmeyen kaya parçacıkları ise tek-

nenin dibinde kalır.

Çamaşır makinesinde çamaşırlar santifrüjleme

yöntemi ile kurumaktadır.

Karıştırıcı

Hava

Köpük

Ayırma  hunisi

sıvılardan  oluşan  heterojen   karışımları ayırmak için     kullanılan 

alete   ayırma  hunisi denir.

Ayırma  hunisine    konulan karışım bir  süre    bekletildikten 

sonra   yoğunluğu   büyük   olan     alttaki    sıvı     musluk açılarak    alı-

nır.     Yoğunluğu  küçük   olan     sıvı    ise     başka  bir  kaba   alınarak    

karışım bileşenlerine   ayrılır.    Zeytinyağı-su,  mazot-su    karı-

şımları ayırma  hunisi  ile ayrıştırılabilir.

b.  Savurma ile Ayırma

Yoğunlukları    farklı  olan     katı-katı  karışımlarının  ayrılma-

Samanı  savurma ile ayırma

sında   kullanılır. Günlük  hayatta çiftçilerin sıklıkla    uyguladık-

ları     bir     yöntemdir. Buğday–saman    karışımı    havaya  savrul-

duğunda öz   kütleleri  küçük   olan     samanı rüzgar  sürükler.   

Böylece buğday  ve  saman   birbirinden ayrılmış    olur.

c.  Çöktürme    ile Ayırma

İki  çözelti    karıştırıldığında   çözeltideki iyonların   birbirle-

riyle    tepkime    vererek suda    çözünmeyen  ve   yoğunluğu  su-

yun  yoğunluğundan  büyük   olan     bir     katı    oluşturmasına  çökelme oluşan  katıya  da  çökelek

denir.

Mağaralardaki   sarkıt  ve   dikitler,  Pamukkale   travertenleri   çökme   tepkimeleri sonucu  

oluşmuştur. Ayrıca  çaydanlıktaki   tortulaşma  da   çökme  sonucu  oluşur. Çöktürme    işlemin-

den,     suyun  arıtılmasında   içme     suyundan   demirin uzaklaştırılmasında,    atık     sularda    fosfatların 

uzaklaştırılması    gibi    işlerde yararlanılır.

Laboratuvarlarda    çöktürme    işlemi  büyük   taneciklerle    çalışılıyorsa   uygun   büyüklükte  bir 

beher   içerisinde, küçük   taneciklerle    çalışılıyorsa   santrifüj   tüpünde yapılır.

d.  Aktarma (Dekantasyon)   ile Ayırma

Katı-sıvı   heterojen   karışımda   katı     maddelerin dibe     çökmesi    sonrasında  üstte   kalan   sıvı-

nın bulandırılmadan başka   bir kaba    alınarak    ayrılması   işlemidir.

Bu   işlemin    verimli olması  için     dipteki    katının iri  taneli,    ağır     ve  kristal    yapıda  olması  ge-

rekir.

Çamurlu su   yeterince  beklenirse  bu   yöntemle   ayrıştırılabilir.   Ayrıca  zeytinyağı  üretiminde  

ezilen  zeytin  posası  ile  zeytinyağının  ayrılmasında,   altın    madeninden altın    elde    edilmesinde    

de  aktarma yöntemi uygulanmaktadır.

e.  Yüzdürme    (Flotasyon) ile Ayırma

Katı-katı   heterojen   karışımlara uygulanabilir.  Bu   yöntemde   karışımı    oluşturan   katıların   

içine    atıldıkları    sıvıda  çözünmemesi ve   sıvının    yoğunluğunun,   katılardan  birisininkinden bü-

yük,    diğerininkinden küçük   olması  gerekir.

Yüzdürme    yöntemi özellikle   madencilikte    sülfürlü    cevherlerin ayrıştırılmasında   kullanılır. 

Ayrıca  kum-odun    talaşı  karışımının ve   ıspanağın  taş,     toprak ve   kumundan   su   kullanılarak   

ayrıştırılmasında   da  yüzdürme    yöntemi uygulanmaktadır.

f.  Santrifüjleme   ile Ayırma

Karışım döndürülürken   sıvıda  dağılmış    yoğun   ve   büyük  boyutlu tanecikler  dışa     doğru  

büyük   bir  kuvvetle   (merkezkaç  kuvveti)    itilir.  Santrifüjleme  yöntemiyle, yoğunlukları    farklı  

katıları    ayırmanın   yanında aynı     maddenin   farklı  boyutlardaki    taneciklerini   ayırmak da   müm-

kündür. Santrifüjleme   işleminden  sonra   dibe     çöken  madde,  üstteki sıvı     aktarılarak    ayrılır.    

İşlem   özellikle   hastanelerde    kan sayımının   yapıldığı   laboratuvarlarda    uygulanmaktadır.

10.Ünite KARIŞIMLAR