Palme Yayınları - TYT Kimya Konu Anlatımlı 2018-2019

Çözümlü Sorular

Palme Yayınevi

41. A ve B maddeleri ile ilgili aşağıdaki bilgi-
    ler veriliyor;
    – A ve B sıvıları birbiri içinde homojen
    çözünmektedir.
    – B nin kaynama noktası, A nın kayna-
    ma noktasından büyüktür.
    Buna göre,
    I. A ve B sıvıları ayrımsal damıtma ile
    ayrılabilir.
    II. A ve B sıvıları ayrılırken toplama ka-
    bında önce B sıvısı elde edilir.
    III. Destilat balonunda önce A sıvısı
    elde edilir.
    yargılarından hangileri yanlıştır?
    A) Yalnız II B) Yalnız III
    C) I ve II D) I ve III
    E) II ve III


42. Karışım Ayırma yöntemi
    X ve Y Ayrımsal damıtma
    Y ve Z Ayırma hunisi
    Y ve T Destilasyon

Yukarıda bazı karışımlar ve bunlara ait
ayırma yöntemleri verilmiştir.
Buna göre,

I. X ve Y sıvı-sıvı karışımıdır.

II. Y ve Z birbiri içerisinde çözünür.
III. T katı haldedir.

yargılarından hangileri doğrudur?

A)  Yalnız  I    B) Yalnız  III

C)  I   ve  II   D) I   ve  III

E)  II  ve  III

43. X, Y ve Z karışımları ile ilgili şu bilgiler
    
    veriliyor;

– X, basit damıtma ile bir sıvı ve bir ka-
tıya ayrılıyor.
– Y, yoğunlaşma noktası farkı ile ayrı-
lıyor.

– Z, ayrımsal damıtma ile iki farklı
maddeye ayrılıyor.
Buna göre, X, Y ve Z maddeleri ile ilgili;

I.   Z, sadece  sıvı    içeren  karışımdır.

II.  X, tanecik boyutu  farkıyla    ayrıştırılır.

III.     Y, gaz-gaz karışımıdır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A)  Yalnız  I    B) I   ve  II

C)  I   ve  III  D) II  ve  III

E) I, II ve III

Yoğunluk Farkından Yararlanarak Ayırma Yöntemleri

YÖNTEMLERİ

� Saf    maddelerde hal  değişimi   süresince   sıcaklık    

Karışımı oluşturan maddeler, kendi özelliklerini kaybetmeden fiziksel yollarla oluş-

tuğu için bileşenlerine ayrıştırılırken de fiziksel yöntemler kullanılmaktadır.

A)Erime Noktası Farkı Yardımıyla Ayırma

Katı– katı karışımlarının ayrıştırılma-

sında kullanılır. Özellikle alaşımların bileşen-

lerine ayrılmasında kullanılmaktadır. Örneğin

24 ayar altın saf altın olarak adlandırılır.

22ayar, 18 ayar ve 14 ayar altından, altın ve

bakırın ayrıştırılmasında maddelerin erime

noktaları farkından yararlanılmaktadır. Altının

erime noktası 1064°C, bakırınki ise 1083°Cʼ

tır. Alaşım halindeki karışım ısıtılıp altın ve ba-

kırın birbirinden ayrıştırılması sağlanmakta-

dır.

B)Kaynama Noktası Farkı Yardımıyla Ayırma

1) Sıvı–Sıvı Karışımlarının Ayrıştırılması

Bu ayırma yönteminde, kaynama noktaları birbirinden farklı olan sıvılar ayrıştırıla-

bilmektedir. Karışımda yer alan sıvılar ısıtıldıklarında her sıvı kendi kaynama sıcaklığında

kaynamaktadır. Bu şekilde, birbiri içerisinde çözünen sıvı karışımlarını, kaynama nokta-

ları farkından yararlanarak ayrıştırma işlemine ayrımsal damıtmaadı verilmektedir. Bu

işlemde sıvı karışımı ısıtılarak kaynama noktası küçük olan sıvı önce gaz fazına geçiril-

mektedir. Daha sonra bu sıvı tekrar yoğunlaştırılarak karışımdan ayrıştırılmakta ve top-

lama kabında toplanmaktadır. Fakat sıvılar her sıcaklıkta buharlaştırıldıkları için kaynama

noktası küçük olan sıvının yanında bir miktar da kaynama noktası büyük olan sıvı bu-

harlaşmakta ve toplama kabına geçmektedir. Bu durumda ya karışım birkaç kez bu işleme

tabi tutulmalı ya da ayırma kolonu küçük cam parçalarıyla doldurulmalıdır. Bu cam par-

çaları kaynama noktası küçük olan sıvının buharlarının soğutucuya ulaşmasını engelle-

mektedirler. Örneğin eter, etil alkol ve sudan oluşan karışımı birbirinden ayırmak için bu

üç sıvıdan oluşan karışım ısıtılmaya başlanır. Önce kaynama noktası en küçük olan eter

36°Cʼ ta kaynayarak ortamdan uzaklaşır. Daha sonra sırasıyla 78°Cʼ ta alkol ve 100°Cʼ

ta su kaynayarak karışım bileşenlerine ayrıştırılmış olur. Ham petrolün bileşenlerine ay-

rıştırılmasında da maddeleri kaynama noktaları farkından yararlanılmaktadır.

Tek başına bir sıvının önce kaynatılıp sonra yoğunlaştırılarak saflaştırılmasına da-

mıtma(destilasyon), iki ya da daha fazla sıvının bu yöntemle bileşenlerine ayrıştırılması

işlemine ise ayrımsal damıtmaadı verilmektedir. Damıtma sonucunda toplama kabında

elde edilen maddeye ise destilatadı verilmektedir.

Altın–bakır karışımının

ayrıştırılmasına ait grafik

S›cakl›k(°C)

1083

1064 Alt›n

Bak›r

Zaman

fark› yard›m›ylaErime noktas› Kaynama noktas›fark› yard›m›yla fark› yard›m›ylaYo€unluk fark› yard›m›ylaÇözünürlük Tanecik boyutufark› yard›m›yla

Kar›fl›mlar› Ay›rma Yöntemleri

282

Karışımlar

ÜNİTE –4

Ayrımsal damıtma bir çok endüstriyel işlemde

kullanılır

Ayrımsal damıtma düzeneği

Toplamakab›

Destilat

So€utucu

So€uk su girifli

Termometre

Ay›rmakolonu

Dam›tmabalonu

Su ç›k›fl›

KARIŞIMLARIN AYRILMASI

sabittir.   Hal  değiştirme sıcaklıklarının farklı   olma-

sından  yararlanarak    erime   noktaları   farklı  olan    

katı-katı   karışımları,    kaynama noktaları   farklı  

olan     sıvı-sıvı  karışımları ve   yoğunlaşma noktaları   

farklı  olan     gaz-gaz    karışımları bileşenlerine   ayrı-

labilir.

� Kaynama   noktaları   birbirinden farklı  olan     sıvıların  

oluşturduğu karışımların    ayrıştırılmasında   ayrım-

sal damıtma yöntemi kullanılır. Bu   işlem  için     da-

mıtma   düzeneği    kullanılır.

Bu   işlemde    sıvı     karışımı   ısıtılarak  kaynama nok-

tası     küçük  olan     sıvı    önce   gaz  fazına geçirilmektedir.    

Daha    sonra   bu   gaz     tekrar yoğunlaştırılarak   karışım-

dan  ayrıştırılmakta    ve   toplama    kabında toplanmak-

tadır.

Ayrımsal    damıtmada   ayırma  işleminin   daha    verimli olabilmesi  için     sıvıların  kaynama nok-

taları  arasında    belirgin    bir  fark    olmalıdır. Ayrıca  soğutucunun sıcaklığı   sıvıların   kaynama

sıcaklığı   en  düşük   olanından   daha    düşük   olmalıdır.

Etil     alkol  ve   sudan  oluşan  homojen karışım ısıtıldığında   kaynama sıcaklığı   düşük   olan    

etil     alkol  öncelikle   kaynar. Alkol   buharları   soğutucudan geçerken    yoğunlaşırlar   ve   toplama    

kabında sıvı     halde  toplanırlar.    Ayrımsal    damıtmanın  kullanım    alanlarından    biri     ham     petrolün;  

benzin, mazot,  motorin,    fueloil gibi    bileşenlerine   ayrıştırılmasıdır.

� Bir    katı    ile     bir     sıvı    karıştırıldığında, katı     sıvının    içerisinde  çözünüyor   ise  süzülerek  ayrıla-

maz.    Oluşan  çözelti ısıtılarak  sıvının buharlaştırılması   sonucu  katının dibe     çöktürülmesi   ile 

ayrıştırılması  işlemi  buharlaştırmadır.   Örneğin tuzlu   su   bir     behere konup   ısıtıcı yardımıyla

suyunun tamamı  buharlaştırıldığında    beherin dibinde tuz  kalmaktadır.   Diğer   bir  yöntem

ise  basit  damıtma yapmaktadır.    Basit   damıtma işlemi, bir  sıvının    buharlaştırılarak   tekrar

yoğunlaştırılmasıdır.   Bu   olaya  destilasyon da   denir. Elde    edilen  sıvıya  da  destilat denir.

Örneğin tuzlu   su   karışımı   damıtma balonuna    konulup ısıtılmaya  başlanır.   Buharlaşan  su  

molekülleri soğutucu    yardımıyla  toplama kabında toplanır.   Böylelikle  su   ve  tuz     ayrıştırılmış

olur.   Bu  yöntemde    her iki bileşen saf olarak  elde    edilmektedir.

� Gaz    karışımları    birbiri ile  homojen    karışır.    Bu   nedenle    gaz  karışımlarını  ayırmak kolay   de-

ğildir. Bunları ayırmak için;    yoğuşma    noktası farkı,  sıvı     içindeki   çözünürlük  farkı,  gazların    

yayılma hızları farkı   gibi    pek çok özellikten  yararlanılabilir.

Gaz-gaz karışımları yoğuşma sıcaklıkları    farkından   yararlanarak    ayrıştırılabilir.   Gazlar  so-

ğutulduklarında yoğuşma noktası büyük   olan     gaz     önce   sıvılaşır   ve   gaz     ortamından ayrıştırılır.

Örneğin hava,   bilindiği   üzere   bir  gaz     karışımıdır.   Hava    soğutulduğunda  oksijen gazı    

–183°C  de,  azot    gazı    –196°C de   yoğuşmaktadır. Böylelikle  havadaki    gazlar  birbirinden ay-

rıştırılabilmektedir.

� Katı-katı karışımları erime   sıcaklıkları    farkından   yararlanılarak  ayrıştırıla-

bilir.  Örneğin bakırın erime   noktası 1085°C  ve   çinkonun   erime   noktası 

419,5   °C’dir. Bu   iki     metalden   oluşan  bir  karışım    bir  potada ısıtıldığında   erime   

noktası düşük   olan     çinko  önce    erir.    Sıvı    hale    geçen  çinko   süzülerek   bakırdan    

ayrılır.

Not

10.Ünite KARIŞIMLAR