Çözümlü Sorular
Palme Yayınevi12. ÜNİTE KİMYA HER YERDE
1. C 17 H 35 – COO–K+
a bYukarıda formülü verilen madde ile il-
gili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Beyaz sabundur.
B) Sulu çözeltisi baziktir.
C) –C 17 H 35 , molekülün kir ile etkileşen
kısmıdır.
D) –COO–K+ kısmı hidrofil uçtur.
E) a ucu apolar kısımdır.
- Yağ asitlerinin .....I..... ortamda .....II.....’i
ile oluşan uzun zincirli karboksilli asitle-
rin sodyum veya ......III..... tuzlarına ....
IV...... denir.
Aşağıdaki kavramlar yukarıda verilen
cümlede bırakılan boşluklara doğru
yerleştirildiğinde hangi seçenek boş-
ta kalır?
A) potasyum B) bazik
C) hidrofil D) sabun
E) hidroliz
- Sabun molekülü ile ilgili;
I. Arap sabunu sodyum tuzundan elde
edilir.
II. Sert ya da yumuşak olanları vardır.
III. Günümüzde kullanılan yaygın temiz-
lik maddelerinden biridir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II
C) I ve II D) II ve III
E) I, II ve IIITEMİZLİK MALZEMELERİ
İnsanlar eski çağlardan bu yana çok çeşitli temizlik malzemeleri kullanmışlardır. Temiz-
lenmek için süt, kül, kil ve bitki özlerini kullanan insanların, sabunu kullanmaya başlama-
sı M.S.200’lere dayanır. Yediğimiz yemeğin artıklarının temizlenmesinden ev temizliğine,
vücudumuzun temizliğine, giydiğimiz çamaşırların temizliğine kadar birçok alanda temizlik
maddeleri kullanılmaktadır.
Günümüzde yaygın olarak kullanılan temizlik malzemelerine örnek olarak, sabun, deter-
jan, çamaşır sodası, çamaşır suyu, kir ve yağ çözücüler verilebilir.Sabunlar
Yağların bazik ortamda hidrolizlenmesi sonucu oluşan uzun zincirli (C 12 -C 18 ) karboksilli
asitlerin sodyum (Na) veya potasyum (K) tuzlarına sabun, bu olaya ise sabunlaşma adı
verilir. Sabunlaşma olayının tepkimesi aşağıdaki gibidir.CH 2 – COO –C 17 H 35 CH 2 – OH
| |
CH – COO –C 17 H 35 + 3NaOH $ 3C 17 H 35 – COONa + CH – OH
| |
CH 2 – COO – C 17 H 35 Sodyum stearat CH 2 – OH
Gliseril stearat (sabun) Gliserin
(Yağ)Genel olarak, yumuşak ve sert olmak üzere iki çeşit sabun vardır. Sodyum tuzu olanlar
sert sabun (beyaz sabun), potasyum tuzu olanlar yumuşak sabun (arap sabunu) olarak
adlandırılır. Aşağıda sert sabunun ve yumuşak sabunun açık formülleri gösterilmiştir.CH 3CH 3CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2COO–Na+COO–K+Sodyum stearat (Beyaz sabun) (C 17 H 35 COONa)Potasyum stearat (Arap sabunu) (C 17 H 35 COOK)Hidrofob (apolar kısım) Hidrofil
(polar kısım)CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2CH 2Sabunlar suyu seven (hidrofil) yapıdaki baş kısım ile suyu sevmeyen (hidrofob)
kuyruk kısmından oluşurlar. Kirlerin temizlenmesi sırasında apolar yapıdaki hid-
rofob (suyu sevmeyen) kısım kire tutunurken, polar yapıdaki hidrofil (suyu se-
ven) kısım ise suya tutunarak, kiri yerinden koparır.Not
◆ Yumuşak sabunlar, suda sert sabunlara göre daha kolay çözündükleri için sıvı sabun
ve traş köpüğü yapımında kullanılırlar. Sabunlar suda hidroliz olurlar ve ortamı bazik
yaparlar.
◆ Sabun yapımında kullanılan yağlar bitkisel ya da hayvansal kaynaklı olabilir. Bitkisel yağ-
lar (mısır yağı, hindistan cevizi yağı, pamuk yağı, zeytinyağı vb.) ile yapılan sabunlar suda
kolaylıkla çözünür ve bol köpük yaparlar. Hayvansal yağlar ile yapılan sabunlar ise sert
ve suya dayanıklıdırlar. Yavaş çözünürler.
◆ Sabunların çevreye zararları çok fazla değildir. Su kirliliğine neden olmazlar. Cilde zararı
deterjanlara göre azdır. Doğada kolay parçalanabilen maddelerden oluşurlar. Ayrıca su-
daki minerallerle çözünmeyen tuzlar oluştururlar.