Palme Yayınları - TYT Kimya Konu Anlatımlı 2018-2019

Çözümlü Sorular

Palme Yayınevi

4. X: CH 3 – (CH 2 ) 16 – CO– 2 Na+
   Y: CH 3 – (CH 2 ) 11 O SO – 3 Na+
   Yukarıda verilen X ve Y bileşikleri ile
   ilgili;
   I. X deterjandır.
   II. Y sabundur.
   III. Kuyruk ve baş olmak üzere iki kısım-
   dan oluşurlar.
   yargılarından hangileri doğrudur?
   A) Yalnız I B) Yalnız II
   C) Yalnız III D) I ve III
   E) II ve III


5. Deterjanın kiri temizleme bakımından
   
   sabunlardan daha üstün olması,
   I. Petrol türevli sentetik maddelerden
   üretilmeleri
   II. Sert sularda çökelek oluşturmama-
   ları
   III. Yapılarında hidrofob ve hidrofil uçlar
   içermeleri
   nedenlerinden hangileriyle açıklana-
   bilir?
   A) Yalnız I B) Yalnız II
   C) Yalnız III D) I ve II
   E) II ve III

6.

I II

Sert

sularda

sabunlara

göre daha

iyi temizlik

sağlar.

Sabun-

lara göre

çevreyi

kirletici et-

kileri daha

fazladır.

Petrol kaynaklı

maddelerden

üretilirler.

Deterjan

III

Yukarıdaki  kavram  haritasında deter-

jan  ile     ilgili  olarak verilen bilgilerden 

hangileri   doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II

C) I ve II D) II ve III

E) I, II ve III

Deterjanlar

Kir sökücü veya temizleyici anlamına gelen deterjan petrol türevlerinden elde edilir. Sabun
ise bitkisel ve hayvansal yağlardan elde edilir. Sabundakine benzer şekilde, bir ucu hidrofil,
diğer ucu hidrofob olan uzun zincirli moleküllerdir.
Toz, krem ya da sıvı olanları vardır. Deterjanın en önemli özelliği sert sularda sabunlar
gibi Ca2+ ve Mg2+ iyonları ile çökelek oluşturmamasıdır. Bu nedenle deterjanlar sert sularda
da etkin temizlik yapar. Yaygın olarak kullanılan deterjan lauril alkolden elde edilen sodyum
lauril sülfat’tır. Deterjan sabunun yaptığı her işi yapmasına rağmen sabun, kullanım alanında
deterjanın yerini alamamaktadır. Deterjan ciddi ölçekte çevre kirliliğine neden olur. Su can-
lıları için çok tehlikeli olup, cildi tahriş eder ve alerjiye yol açar. Doğada kolay parçalanama-
yan maddelerden oluşurlar.
CH 3 – (CH 2 ) 10 – CH 2 – O – SO 3 – Na+
Sodyum lauril sülfat
CH 3 – (CH 2 ) 11 O SO 3 Na (Dodesil benzen sülfonat)

Apolar uç Polar uç
(Hidrofob uç) (Hidrofil uç)
(kuyruk) (baş)
Moleküldeki uzun zincir kısmı kuyruk kısmı, tuz yapısındaki baz uç ise baş kısmıdır. Kuy-
ruk kısmı apolar (hidrofob) baş kısmı ise polardır (hidrofil). Hidrofobik ve hidrofilik kısımlar
içeren bu maddelere aynı zamanda yüzey aktif maddeler denir.
Sabun ve deterjanlar temizleyici ve dezenfekte edici olup, suda çözünürler. Sulu çözelti-
leri baziktir. Yüzey aktif madde içerirler. Yüzey aktif maddeler suyu seven (polar uç) ve suyu
sevmeyen (apolar uç) kısımlardan oluşurlar. Yüzey aktif maddeler suyun yüzey gerilimini
düşürerek, yıkama işleminin temizleme ve köpük oluşturma görevini yerine getirirler.
Sabun ve Deterjanların Temizleme Özelliği
Kirler genellikle yağ ve benzeri apolar organik maddeleri içerirler. Su ise polar bir mole-
küldür. Bir maddenin diğeri içinde çözünebilmesi için molekül yapılarının benzerlik göster-
mesi gerekir. Kir ve su molekülleri yapı olarak birbirine benzemediklerinden dolayı birbirleri
ile karışmazlar. Bu nedenle kiri temizlemek sadece su kullanarak mümkün olmaz. Sabun
ve deterjan gibi yapısında hem polar hem de apolar kısım bulunduran maddeler kullanmak
gerekir.
Kir apolar olduğundan, kirli maddenin bulunduğu suya sabun ya da deterjan eklendi-
ğinde molekülün apolar (hidrofob) ucu kiri sarar. Polar (hidrofil) uç ise su ile güçlü bağlar
oluşturur. Böylece kir bulunduğu ortamdan suya geçer ve kirli yüzey temizlenmiş olur.

Bir başka deyişle kirli bir çamaşırın bulunduğu suya sabun ya da deterjan ek-

lendiğinde yüzey aktif maddenin polar ucu suyla etkileşirken apolar grup sudan

kaçmak için kirin içine girer. Etrafı sarılan kirler birbirlerinden ve yüzeyden ayrılır,

su içerisinde dağılırlar. Böylelikle kir yüzeyden ayrılır, su ile ortamdan uzaklaştırılır

ve çamaşırda temizlenmiş olur. Sabun ve deterjan suda çözündüğünde her ikisi de

bir negatif yüklü bir de pozitif yüklü iyon oluştururlar. Pozitif yüklü iyon temizleme

işlemine katılmaz. Negatif yüklü iyonun bir ucu polar diğer ucu da apolar özellikte

olduğu için yüzey aktif özellik gösterir ve temizleme işlemi bu iyon tarafından yü-

rütülür.

Not

Hidrofil grup" "Hidrofob grup

" "

Yüzey Yüzey Yüzey

Yağ

Sabun ya da deterjan moleküllerinin kiri bulunduğu yüzeyden koparıp su ortamına taşıması.

1.Bölüm YAYGIN GÜNLÜK HAYAT KİMYASALLARI