Palme Yayınları - TYT Kimya Konu Anlatımlı 2018-2019

Çözümlü Sorular

Palme Yayınevi

ZAYIF   ETKİLEŞİMLER

Zayıf etkileşimler (fiziksel bağlar) maddelerin yoğun fazlarında (katı ve sıvı halde) etkilidir.

Maddelerin fiziksel özelliklerini etkiler. Kimyasal bağlardan (güçlü etkileşimler) çok daha za-

yıftır. Bu etkileşimler Van der Waals ve hidrojen bağları olarak iki ana gruba ayrılır.

Van Der Waals Kuvvetleri

Van der Waals kuvvetleri moleküller arasındaki zayıf çekim kuvvetleridir. Moleküller arası

Van der Waals kuvvetlerini daha iyi anlayabilmek için kalıcı dipol ve indüklenmiş dipol kav-

ramlarını iyi bilmemiz gerekir.

Kalıcı  ve  İndüklenmiş Dipoller

Polar kovalent bağlı bileşikleri oluşturan atomlar arasındaki elektronegatiflik farkından do-

layı atomlardan biri kısmi pozitif yüklü (d+) diğeri de kısmi negatif yüklü (d–) dür. Bu şekilde

oluşan kovalent bağlar (HCl, HF, NH 3 , H 2 O.... gibi) kalıcı dipolleri oluştururlar. Kalıcı dipoller

kimyasal türlerin kendi yapılarından kaynaklanan ve üzerlerinde sürekli bulunan dipollerdir.

Molekülü oluşturan atomlar arasında elektronegatiflik farkı olmayan (H 2 , Cl 2 , O 2 ) apolar

moleküllerde ise kalıcı dipoller oluşamaz. Bunlarda indüklenmiş (geçici, anlık) dipoller oluşur.

� Atomdaki elektronlar sürekli hareket halinde iken bir bölgeye yığılmaları ile bölgenin

(–) diğer bölgenin (+) yüklü olmasını sağlayabilirler. Böylece sürekli oluşup kaybolan

anlık polarlanma (kutuplanma) oluştururlar. Bu olaya indüklenme ortaya çıkan dipol-

lere indüklenmiş    dipol   denir.

� Polar kovalent bağ içeren moleküllerin kalıcı dipole sahip olup olmadığını anlayabil-

mek için molekülün geometrisi bilinmelidir. CO 2 ve CH 4 molekülleri polar kovalent

bağ içermesine rağmen kalıcı dipole sahip değildir. CO 2 ’de oksijenler üzerindeki kıs-

mi negatif yükler doğrusal ve zıt yönde olduğu için birbirini nötrler ve geçici dipol

oluşur. CH 4 molekülü de apolar olduğundan kalıcı dipoller oluşamaz. İndüklenmiş

(geçici) dipol oluşur.

� Apolar moleküllerde özellikle de soy gazlarda geçici dipollük oluşur.

Soru Çözüm

I. O 2

II. OF 2

III. CS 2

Yukarıdaki  moleküllerden   hangilerinde    

geçici  dipollük    oluşmaz?    

( 8 O, 9 F, 6 C, 16 S)

A) Yalnız I B) Yalnız II

C) I ve II D) I ve III

E) II ve III

Geçici dipollük apolar moleküllerde özellik-

le de soy gazlarda oluşur.

O 2 : Apolar molekül

OF 2 : Polar molekül

CS 2 : Apolar molekül

Yanıt   B

a.  Dipol–Dipol Kuvvetleri

İki polar molekül birbirine yaklaşırken birinin pozitif (+) kutbu ile diğerinin negatif (–) kut-

bu arasında elektrostatik çekim kuvveti oluşur. Bu kuvvetlere dipol-dipol   kuvvetleri denir.

Bu kuvvet kısmi yüklenmeden dolayı oluşan moleküllerde bulunduğundan zıt yüklü iyonlar

arasında oluşan bağdan çok zayıftır. Üstelik aynı kısmi yüke sahip uçlarda da itme gerçek-

leşeceğinden düzgün biraraya gelme gerçekleşmez.

+ –

+ –

+ –

+ –

itme

çekme

� Dipol-dipol bağı, kimyasal bağlardan zayıftır.

� Polar moleküller arasında oluşan dipol-dipol kuvvetleri polar moleküllerin birbiri içe-

risinde çözünmesini kolaylaştırır.

b.  İyon–Dipol  Etkileşimi

Anyon ya da katyon olduğu bilinen bir iyon polar bir molekülle bir araya geldiğinde yüklü

iyon ile polar molekülün zıt yüklü kısmı arasında çekim kuvveti oluşur. Buna iyon–dipol 

etkileşimi  denir.

42.

CO 2 H 2 S HF

CH 4 PF 3 H 2

Yukarıdaki  tabloda verilen tanecikler-

den  kaç     tanesinde  kalıcı   dipoller   bu-

lunur?  ( 1 H, 6 C, 8 O, 9 F, 15 P, 16 S)

A) 1 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6

43.

Kalıcı dipoller yük

dengesinin eşit dağıl-

madığı moleküllerde

oluşur.

Moleküllerin polarlığı

molekül geometrisi ile

belirlenir.

Apolar olduğu bilinen

iki molekül birbirine

yaklaştığında geçici

polarlık oluşur.

D

D D

D Y

D

1 2 3 4

5

Y

Y Y

Y

Elektronların yığılma

hareketi moleküllerde

anlık dipoller

oluşturur.

HCl molekülünde

geçici dipoller

oluşur.

Yukarıdaki  cümleler    doğru   (D)  ya  da 

yanlış  (Y)  olmasına   göre     takip   edilirse   

hangi   çıkışa  ulaşılır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

44. Aşağıdaki   tanecikler  arasındaki  etki-

leşim   türleri hangisinde  yanlış  veril-

miştir? ( 1 H, 8 O, 9 F, 11 Na, 17 Cl)

Madde Etkileşim Türü

A) Na+ ve H 2 O İyon–dipol

B) HCl ve H 2 O Dipol–dipol

C) Cl– ve H 2 O İyon–dipol

D) O 2 ve H 2 O İyon–dipol

E) NaF ve H 2 O İyon–dipol

3.Ünite KİMYASAL TÜRLER ARASI ETKİLEŞİMLER