74
Wiesław Skrobot
Między wizją a zaniechaniem.
Chodnikowe refleksje nad miejskością Iławy
„Bez silnego i inkluzywnego centrum
miasto zmienia się w zbiór odizolowanych od siebie interesów.
Słabnie jego zdolność wytwarzania społecznego, kulturalnego
i ekonomicznego potencjału, który jest czymś większym
i wspanialszym niż prosta suma jego odrębnych części.”(Jane Jacobs, Śmierć i życie wielkich miast Ameryki, s. 177)
- Tytułem wprowadzenia
Ten tekst miał być zupełnie inny. W zamierzeniu planowałem scharakteryzować zmiany
urbanistyczne Iławy od powstania miasta do 1945 roku i historyczne procesy rozwojowe odnieść
do sytuacji obecnej. Przygotowując się do tego przedsięwzięcia przejrzałem dostępne opracowa-
nia, jak też teksty napisane przez różnych autorów przy okazji kolejnych publikacji jubileuszo-
wych miasta (1995, 2005, 2015). W konsekwencji uznałem, że mój pierwotny pomysł wymaga
poważniejszej kwerendy i głębszej analizy, nie jest to jednak powód do tego, by problematyki
miejskości Iławy nie poruszyć. I zrobić to z pozycji flâneura, trochę dziewiętnastowiecznego spa-
cerowicza, trochę dzisiejszego włóczęgi. Być może będzie to propozycja dla iławian, by baczniej
przyjrzeli się otoczeniu swojego miejskiego życia.
Miasto to złożona i wymagająca struktura. Według klasycznej antycznej reguły na miasto
składają się dwie podstawowe struktury: urbs i civis. Urbs to materialna przestrzeń ukształtowana
przez siatkę ulic, węzły placów i terenów zielonych, kompleksy i wnętrza architektoniczne. Civis
to przestrzeń społeczna w działaniu, to tkanka relacji interpersonalnych. Urbs i civis stanowią
o istnieniu miasta, są jak osnowa i wątek tkaniny. Od społeczeństwa (civitas) zorganizowanego
w samorząd zależy, czy w procesie długiego trwania powstanie podmalowana tandetnymi far-
bami ordynarna i partacka płachta, czy szlachetny barwny gobelin, odporny na czas i zapędy
wandali. - Co to jest miejskość?
Jak pisze socjolog Paweł Kubicki, „Miejskość można traktować jako jeden z mitów założy-
cielskich cywilizacji Zachodu.” [2016: 24]. Miejskość jest zjawiskiem, które pojawiło się wraz
z intensyfikacją i różnicowaniem aktywności społecznych człowieka. Miejskości nie należy
utożsamiać z urbanizacją, bo ta – choć na początku była służebna wobec miejskości – wraz