Tajny obóz karny dla nieletnich w Lubawie (1940-1945) 95
apele. Przez ścianę – karcer, którego opis jest zawsze taki sam. Bardzo małe pomieszczenie bez
okien, drzwi uszczelnione gumą, żeby dźwięki płaczu i cierpienia nie przeszkadzały Klugemu
w pracy, nie zwracały niczyjej uwagi. On lubił mieć blisko swoje ofiary, więc wszystko rozpla-
nowane było z perfidią. Stąd niewielu chłopców wychodziło żywych. Trupy wynosili koledzy.
Jego zastępcą był Emil Eberl, zwany w obozie „Długasem”. Lubił on dla „rozrywki” z całej siły
bić chłopców pięścią w szczękę. Był w wieku 35–40 lat, chodził w mundurze koloru zielonego
z oznakami SS, był w randze oberwchtmeistra^29. Kolejni strażnicy obozowi to Heinrich Kra-
inz, Lipert (pochodzący z Lubeki), kierownik I piętra Dinger, zwany przez więźniów „jabłko”
albo „sznurek”, w wieku 30–35 lat, o drobnej szczurzej twarzy, bo biciu więźniów dawał im
jabłko^30. Następni to: Ohm, Ochs, Haupt, Kirsch, drugi zastępca komendanta o nazwisku Ko-
ening w randze hauptwachtmeistra. Warto wspomnieć o kierowniku II piętra oberwachtmeister
o przezwisku „Szabelka”, niskiego wzrostu w wieku 35 lat. Był łagodny, nie dokuczał więźniom.
Kierownik nocnej straży – oberwachtmeister o przezwisku „Wariat”, niski, otyły, bił więźniów
kluczami bez powodu. Było też trzech pomocników, dwaj pochodzili z Lubawy i mięli III grupę
Volkslisty (niemieckiej listy narodowościowej). Jednym z nich był wspomniany wcześniej Józef
Empel, drugi Piencierzyński i Peter zwany „Platwusem”^31.
W 1943 roku na terenie obozu przebywały przez krótki czas również dziewczęta. Oddziałem
do chwili przeniesienia go do Lidzbarka Welskiego zajmowała się Niemka z Lubawy Gertruda
Schielke.Ewakuacja do Rzeszy
Obóz w Lubawie istniał
do 18 stycznia 1945 roku. W tym dniu
180 chłopców ewakuowano do miej-
scowości Wesendorf (powiat Zelle).
Podróż podczas której jedzenie więź-
niom podawano raz dziennie, trwała
tydzień. Na miejscu chłopcy pracowali
przy budowie pasów startowych. Nie
wiadomo jednak ilu z nich doczekało
zakończenia wojny.
W materiałach historycznych po-
świeconych dzieciom z hitlerowskiego
obozu karnego w Lubawie znajdują się
nazwiska niektórych młodocianych
więźniów, są to: Czesław Czubak, Wi-
told Michalski, Hilary Sawicki, Stefan
Paprzyński, Zygfryd Przybylski, Leon(^29) Instytut Pamięci Narodowej, Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, sygn. S37.2018.
(^30) op.cit.
(^31) op.cit.
Ryc. 6. Okna biura komendanta obozu (fot. M. Michalski)