dağılmalarını ve yok olmalarını önlemek ve birliğini sürdürmek amacıyla bir umut
kurtarıcı kişi olarak kullanmıştır. Bu terim daha sonraları Hıristiyanlık tarafından
devralınmıştır. Hristiyan Mesih, insanlığın kurtarıcısı olarak gelecektir.
Hristiyanların “Mesih”ini Müslümanlar, “Mehdi” olarak adlandırmışlardır. Mesihlik
ve Mehdilik, üstinsan yaratma düşüncesidir. Neticede ikisi de, dış faktörle iş
yapma anlayışıdır.
Üstinsan Figürü
İnsanüstü varlık kavramı, Romalılar döneminde “üstinsan” kavramına dönüştü.
Üstinsan sözcüğü ilk olarak Romalı yazar Lucian (MS. 1. asır) tarafından
“Hyperanthropos” olarak kullanılmıştır. Sözcük Latince hyper (öte, üstü) ve
anthropos (insan)dan oluşur. Fakat üstinsan kavramı ve öğretisini Nietzsche
formüle etmiştir. Nietzsche, “Asla bir üstinsan var olmamıştır,” der. Ona göre,
aslında üstinsan, insanlığın üstün insan arayışının bir ürünü ve ulaşmak istediği
amacıdır.
Homo Sacer/Kutsal İnsan
Üstinsan figürü, Romalılarda “kutsal insan” Latince, (homo sacer)a dönüşmüştür.
Kutsal insan, Agamben’e göre, tanrılara ait olan kimsedir. Fakat insanın
kutsallaştırılması, Tanrının profanlaştırılma (kutsal-dışılaştırma)sıdır. Çünkü
insanın kutsal olması imkansızdır. Dolayısıyla Tanrının kutsallığı, insanın dünyevi
kutsallığına indirgenmektedir. (G. Agamben, Homo Sacer: Sovereign Power and
Bare Life) İşte şeyhlik gibi üstinsan kutsallaştırmalarının, Tanrı’ya en büyük
kötülüğü, Onun kutsallığını insaniliğe indirgemesidir. Böylece felsefeye göre,
Tanrı, insan gibi hem temizliği hem de kirliliği gibi zıtları içeren oksimoron hali
kendisinde birarada bulunduran kişi yapılmaktadır.
Şeyhlik
Şeyhlik de kutsal lider kişi olma sistemidir. Çağımızda şeyhlik kavramı; çağımız
öncesi insanın akıl çaplarının ürettiği, kutsal liderlikleri ifade eden ilkel
insanlıktaki totem, sihirciler, üfürükçüler, Mezopotamya’daki peygamber,
Roma’daki üstinsan ve kutsal insan, Semitik dinlerdeki peygamberlik, Mesihlik ve
mehdilik kurumlarının birleşik adıdır. Neticede şeyhlik, ilkel toplulukların
tanrılaştırılmış kutsal-insan anlayışıdır. Şeyh, çağımızın Tanrılarla insanlar
arasındaki tanrısal aracı kişisidir.
Bütün tarihsel üstinsan tipleri gibi çağımızdaki şeyh, hiçbir fikir ve bilgi
üretemeyip başkalarının fikirlerini satan kişidir. Bir kuruş dahi kazandırmadığı
halkını sömürerek kral hayatı yaşayan kişidir. Şeyhlik, insanları sömürerek kral
hayatı yaşama ve imtiyazlı olma sisteminin adıdır. Bu nedenle sadece dinsel
değil, böyle olan laik kişilikleri de ifade eder.
Şeyhler, ilkel topluluklarda, cahil olup kendilerine tinsel bir karizma atfeden
şahısların kullandıkları sanal insanüstü otoriteyi kullanırlar. Bu sistem, MÖ on
binlerdeki insanlığın Neolitik döneminin küçük çaplı sosyal tabakanın basit
sistemidir. Şeyhlik, bu dönemlerdeki akıl çapında kalmışlığı ifade eder.
Sonuç
Üstinsan tipolojisi yaratmak, insanın kendi düşünmesiyle yaptığı bir iştir. İnsanın
kendisine güven duymamasından doğmuştur. Bunu, gereksiz ve acizliğe düşen
insan yaratır. İnsanın bu acizliğe düşmesi ya bedensel ya da zihinsel yapması
gereken eylemleri yapmaktan kaçınma tembelliğinin sonucudur. Şeyhlik, insanın,
kendisinin sanal olarak yarattığı ve ona atfettiği yetilerden yararlanmak
umuduyla varlığını sürdürme arayışıdır.