“Dinsel toplumları çağdaşlaştıranlar, mevcut din anlayışını aşmış din
âlimleridir.”
İlahiyat akademiyası teolojik teorisyenlik yapması gerekirken, din pratisyenliği ve
teknisyenliği yapmaktadır. Ortaya bir tane özgün düşünsel teolojik kuram
koyamıyor. Avam düzeyinin peşinden gidiyor. Ülkedeki elli yıllık ilahiyat eğitimi
onu, avam din düzeyinden ileri götüremiyor. Bu konunun zerinde durulmalıdır.
“Bugün Türkiye’de dine, âlim değil, avam egemendir.”
SONUÇ
Sistem
Sistemde parça-bütün ilişkisi vardır. Bütün olan üst sistemi, parçalar olan alt
sistemler oluşturur. Parçaların durumu bütünü etkileyecektir. Alt sistemlerin
birindeki bir parçanın değişimi, o alt sistemi bütünüyle değiştirir. Bir alt sistemin
değişmesi, diğer alt sistemleri ve neticede üst sistemi değiştirir. Şimdi Türkiye,
bütün alt ve üst sistemleri çağımıza göre değişmiş olmasına rağmen hala din gibi
bazı alt sistemleri eski halinde sürdürmeye çalışmaktadır. Bu durum çelişki
(antinomi)yi ve açmaz (aporia)ı doğurmaktadır.
Din adamlığı ve Şeyhlik
İnsanlara din diye aşılanan ruhsal Tanrısallığı din adamları karşılayamaz.
Çünkü dini önderlerin majik ve dini güçlere sahip olmaları gerektiğine inanılır.
Din adamının ya da din görevlisinin böyle güçleri yoktur. Dolayısıyla geleneksel
din adamlığına alıştırılan insanlar, bu majik güçlere sahip karizmatik kişiler
(homo religious) ararlar. Bu kişiler, şeyhlerden başkası olamayacaktır. Nitekim
Türkiye’de din adamlığı sistemine geçildikten sonra şeyhlik artmıştır.
“Din adamı ile ibadet yaptırdığı sürece Diyanet, şeyhlere insan kaynağı
yetiştirecektir.”
Toplumların, dinsel karizmatik kişilikler aramalarının nedeni, felsefi ve bilimsel
karizmatik şahsiyetler üretememeleridir. Toplumlar, her zaman karizmatik
öncülere ihtiyaç duyarlar. Şeyhliği önlemenin tek yolu, din adamlığı sistemini
kaldırmak ve kişiyi, birey olup Tanrısıyla kendi başına bağ kurabilmesini
sağlayacak düşünsel düzeye ulaştırmaktır. Toplumsal akıl çapı geleneksel düşük
rem ve bit ölçüsünde bırakıldığı sürece, şeyhlik önlenemeyecektir.
“Şeyhliği önlemenin tek yolu, toplumsal aklın çapını çağdaş
güncelleştirmektir.”
İnsanlık tarihinde din adamlığı ve şeyhlik, insanın, “birey” olmadığı devirlerde
üretilmiştir. Çağımızda insanlık birey aşamasına geçince bunları sonlandırmıştır.
Din adamlığının Demokrasiye Kötülüğü
Din adamlığının en büyük kötülüğü, Tanrısıyla bağ kurmasında kişiye hiç öznelik
bırakmayacak ölçüde kişinin öznel dünyasına tecavüz etmesidir. Din adamının
önderliğinde ibadet yapması durumda ibadet yapan kişinin ne bireyliği ne de
özneliği kalır ve o, merkezsiz simgesel otomat bir varlık olur ve o gerçek değil,
simgesel ibadet yapar. Fakat Tanrı, özne olmayan insanların ibadetlerine değer
vermez. Kişisel özneliğe dayalı olan demokrasiye doğuracağı en kötü sonuç,
öznelleşmeyen insanlar nedeniyle onun uygulanamamasıdır.