Geçmiş Bilimi Aşmak
Geçmişteki bilimin bugün geçerli olmadığının farkında olan Atatürk şöyle der:
“Bin, iki bin, binlerce yıl önceki ilim ve fen dilinin çizdiği genel kuralları, şu kadar
bin yıl önce bugün aynı biçimde uygulamaya kalkışmak, elbette bilim ve fennin
içinde bulunmak değildir.” (1924)
Kişiciliğe Karşı Olması
Atatürk, kendisi dahi olsa kişiciliğe karşıdır. O, kişilerle değil, fikirlerle meşgul
olunmasını ister. Şöyle der: “Benim, Türk milleti için yapmak istediklerim ve
başarmaya çalıştıklarım ortadadır. Benden sonra beni benimsemek isteyenler, bu
temel mihver üzerinde akıl ve ilmin rehberliğini kabul ederlerse, manevi
mirasçılarım olurlar.”
“Kişiyi sevmek duygusal tatmin sağlar. Fikirlerle meşgul olmak insana iş
çıkarır.”
Fikir Özgürlüğü
Çağımızın en belirgin özelliklerinden birinin fikir özgürlüğü olduğunu bilen Atatürk
şöyle der: “Fikrin serbest hareketi ise ancak ferdin düşündüğünü serbest olarak
söylemek, yazmak ve verdiği karara göre her türlü teşebbüse girebilmek
serbestisine sahip olmakla mümkündür.”
Akılcı ve Bilimsel Düşünme ve Atatürk
Atatürk’ün Türkiye’ye getirdiği bütün sosyal ve siyasal yenilikler, çağımızın “akılcı
ve bilimsel düşünüş” biçiminin ürettiği yeniliklerdir. Cumhuriyet, laiklik,
demokrasi, ulus, birey, insan hakları gibi kavramlar bunlardandır.
Akıl ve Bilimi Birlikte Kullanır
Atatürk’ün, akıl ve bilimi birlikte kullanması, akılcı ve bilimsel düşünmenin
farkında olduğunu gösterir. Şöyle der: “Ben, manevi miras olarak hiç bir ayet,
hiçbir dogma, hiçbir donmuş ve kalıplaşmış kural bırakmıyorum. Benim manevi
mirasım ilim ve akıldır. Benden sonrakiler, bizim aşmak zorunda olduğumuz çetin
ve köklü zorluklar karşısında, belki gayelere tamamen eremediğimizi fakat asla
taviz vermediğimizi, akıl ve ilmi rehber edindiğimizi tasdik edeceklerdir.” Atatürk
“ilim” kelimesini “bilim” anlamında kullanır.
Akılla İlgili Sözleri
Atatürk akılcıdır. Şöyle der: “Fikirler anlamsız, mantıksız, boş sözlerle dolu
olursa, o fikirler hastalıklıdır Aynı şekilde sosyal hayat akıl ve mantıktan uzak,
faydasız, zararlı ve birtakım inançlar ve geleneklerle dolu olursa felce uğrar.”
(1922)
“Akıl ve mantığın çözümleyemeyeceği mesele yoktur.”
“Bu dünyada her şey insan kafasından çıkar. Bir insan başının ifade etmeyeceği
hiçbir şeyi düşünemiyorum.”
Bilimle İlgili Sözleri
“İlim, gerçeği bilmektir.”
“Hayatta en hakiki mürşit, ilimdir.”
“İlim ve özellikle sosyal bilimler dalındaki işlerde ben emir vermem. Bu alanda
isterim ki beni bilim adamları aydınlatsınlar. Onun için siz kendi ilminize,
irfanınıza güveniyorsanız, bana söyleyiniz, sosyal ilimlerin güzel (yapıcı) yönlerini
gösteriniz, ben takip edeyim.”